VVD-minister Remkes (BZK) presenteert volgende week zijn nota over de toekomst van het middenbestuur. Duco Stadig, voormalig wethouder (PvdA) in Amsterdam, hoopt dat de bewindsman kiest voor het samenvoegen van de vier randstedelijke provincies. ‘Ik verwacht dat hij met een helder plan komt.’

In de lobby van hotel Krasnapolsky aan de Dam in Amsterdam stopt Duco Stadig (1947) zijn pijp. Na zijn vertrek uit het Amsterdamse stadsbestuur in april van dit jaar heeft hij het even rustig aan gedaan. Twaalf jaar lang was Stadig wethouder voor de Partij van de Arbeid. Hij heeft onder meer grondzaken, ruimtelijke ordening, volkshuisvesting en stedelijke vernieuwing in zijn portefeuille gehad. IJburg, de Zuidas en de herstructurering van de Bijlmer zijn Amsterdamse projecten waar zijn handtekening onder staan. Om de hele Randstad internationaal gezien beter te profileren, zocht Stadig in 1998 contact met de drie andere grote steden. Samen met de wethouders Ruimtelijke Ordening uit Rotterdam, Den Haag en Utrecht richtte hij de Vereniging Deltametropool op.
Hoewel hij geen wethouder meer is, is de PvdA’er nog steeds voorzitter van de vereniging. ‘Ik heb er nu eindelijk ook eens tijd voor,’ verklaart hij. Stadig is groot voorstander van één provincie Randstad Holland, maar niet alle leden onderschrijven dit. ‘We hebben Remkes geadviseerd geen proces te organiseren waarin iedereen het eens moet zijn. Dat lukt gewoon niet in Nederland. Praat met iedereen, luister goed, denk na en hak dan een knoop door. Dat moet je van bovenaf een beetje sturen.’

In het blad Building Business zei minister Remkes onlangs dat de toekomst van het middenbestuur een zaak is ‘die politiek spijkerhard moet worden dichtgetimmerd, anders komt er geen donder van terecht’. Dat klinkt voortvarend zo vlak voor de verkiezingen.
Remkes pakt het serieus aan inderdaad. Vorig jaar leek het er nog op dat hij niks meer wilde op dit terrein. Toen kwam de Holland Acht [de vier burgemeesters van de grote steden en de vier commissarissen van de koningin, CC] met een manifest waardoor Remkes is geprikkeld. Hij leek ineens overtuigd van het feit dat hij de bestuurlijke spaghetti in de Randstad eens moest aanpakken. Ik verwacht dan ook dat hij met een helder plan komt dat een rol gaat spelen tijdens de komende kabinetsformatie.’

Als het aan u ligt worden Utrecht, Flevoland, Noord- en Zuid-Holland samengevoegd tot de Provincie Randstad Holland. Welke kant gaat Remkes op denkt u?
‘Ik denk dat zijn oplossing ook bestaat uit het samenvoegen van de vier provincies. Het is goed dat hij heeft aangegeven voor differentiatie te zijn. Dus wat voor de Randstad geldt, hoeft niet voor de rest van de provincies op te gaan. Dan krijg je ten minste niet direct verzet uit alle hoeken dat ook zij moeten fuseren.’

Volgens de Noord-Hollandse commissaris van de koningin Harry Borghouts ontstaat er bij het samenvoegen van vier provincies een te grote speler waardoor het machtsevenwicht verstoord raakt. Heeft hij ongelijk?
‘Juist doordat het een grote speler wordt, komt er meer daadkracht. Dan voorkom je dat mensen al die tijd alleen maar op verschillende niveaus met elkaar gaan zitten vergaderen en uiteindelijk geen millimeter opschieten.’

Borghouts wordt in zijn mening gesteund door de Raad voor het Openbaar Bestuur die eind september concludeerde dat de vorming van twee provincies voor de Noord- en Zuidvleugel de beste oplossing is.
‘Dat is nu typisch Nederland polderland. Wacht maar op het advies van de Sociaal-Economische Raad dat tegelijk met de nota van Remkes naar buiten wordt gebracht. Ik heb begrepen dat de Ser voor één provincie is. Dat de Rob dat niet is, ach jammer.’

Tijdens het congres dat de Vereniging Deltametropool op 10 november organiseert, wilt u een agenda voor de toekomst van de Randstad opstellen waarmee een nieuw kabinet aan de slag kan. Hoe lang duurt het dan nog voordat die ene provincie er is?
‘Stel dat het tijdens de kabinetsformatie wordt geregeld, dan moet er een minister of staatssecretaris komen die de zaak vier jaar lang gaat trekken. Dan zitten we dus al in 2011 eer de provincie aan de slag kan. En dan heeft hij zijn handen vol hoor.’

Moet er een speciale Randstadminister komen?
‘Hoe dat precies geregeld wordt, weet ik niet. Maar het moet wel iemand zijn die er op kabinetsniveau mee aan de slag gaat. Hij heeft zeker vier jaar nodig om alle wetgeving voor elkaar te krijgen. Er moeten allerlei processen in gang worden gezet en er moet een kwartiermaker komen.’

Zou u die kwartiermaker willen zijn?
(Lacht) ‘Ja, dat zou ik wel leuk vinden. Maar dit is geen sollicitatie.’

Nu even concreet. Door het samenvoegen van de randstedelijke provincies moet de bestuurlijke overlegcultuur vereenvoudigd worden. Kunt u een voorbeeld geven van waar het nu mis gaat?
‘Kijk maar naar verkeer en vervoer. De Randstad praat met het ministerie, net als de twee vleugels afzonderlijk. Ook de vier grote steden voeren overleg met het departement, maar zij vergaderen bovendien nog eens onderling. Er wordt ontzettend veel gepraat. Het komt regelmatig voor dat er ineens een project op de agenda staat, waarvan je geen idee hebt waar het vandaan komt. Een hele bekwame lobby heeft dat op de agenda gekregen en je krijgt het er niet meer af. De link met de andere projecten is volkomen onduidelijk. Of ik een voorbeeld kan geven? Nee helaas, dat mag ik niet doen. Maar het gebeurt. Heel vaak.’

Als er een Randstadbestuur komt dat overleg voert met Den Haag, worden veel ambtenaren overbodig. Is het niet gewoon een ordinaire bezuinigingsoperatie?
‘Om het mogelijk te maken dat de provincie als enige in Den Haag optreedt is het noodzakelijk dat alle geldstromen langs een punt lopen. Dan heeft inderdaad niemand er meer wat aan om, bijvoorbeeld, direct naar Verkeer en Waterstaat te gaan. Dat betekent dat er bij het rijk heel wat bemoeibureaucratie overbodig wordt. Daar kun je alleen maar voor zijn, lijkt me.’

Maar het is dus een verkapte manier om te bezuinigen?
‘Nee, wat mij betreft gaat het om de doelmatigheid. Als je het doelmatig organiseert, kun je met veel minder ambtenaren af. Ik heb toen ik wethouder was zoveel zinloze stukken gelezen, allemaal herhaling. En dat kost niet alleen geld, maar ook tijd. Er gebeurt dan gewoon niets.’

Is het niet zo dat de huidige bestuurscultuur van de provincies debet is aan de ondoelmatigheid?
‘Dat heeft er natuurlijk ook mee te maken. De provincies zijn heel erg van pappen en nathouden, willen iedereen te vriend houden en geven iedereen wat geld. Een provincie Randstad zal alleen maar goed kunnen werken als er een andere cultuur wordt ontwikkeld.’

Uw eigen partij de PvdA stelt in haar verkiezingsprogramma het middenbestuur ter discussie. Van de vier lagen tussen rijk en gemeenten, moeten er minstens twee verdwijnen. Zo kunnen de waterschappen worden opgeheven.
‘Dat is een dom idee. De waterschappen doen inhoudelijk werk, de bureaucratie is heel klein. Als je die opheft, moet precies hetzelfde werk door een ander gedaan worden, de provincie bijvoorbeeld. Daarmee levert het dus geen enkele besparing op. De Randstad ligt in een delta en dat is heel gevaarlijk. Daar moet in continuïteit aan gewerkt worden.’

Welke bestuurslaag kan er dan wél tussenuit?
‘De regio’s zullen verdwijnen, zoveel is zeker. Gemeenten worden groter. Amstelveen en Zaanstad zullen bij Amsterdam komen.’

Hoe denkt u dat andere provincies zullen reageren als Remkes voorstelt de Randstad samen te voegen? Zullen zij niet bang zijn dat ze achtergesteld worden?
‘Ze kunnen ook denken dat ze erop vooruit gaan. Inherent aan het plan is dat het rijk een stapje terug moet doen in de Randstad en zich dus meer kan richten op de andere provincies. Dat lijkt me een voordeel voor de rest van Nederland. Kijk, er zijn honderd redenen denkbaar waarom het niet gaat lukken van de Randstad een provincie te maken, maar er is een doorslaggevend argument voor: de internationale concurrentiepositie. Het grote gevaar is dat men, nu het met de economie weer wat beter gaat, denkt dat het niet meer hoeft.’

Vraag is of u het als voorzitter van de vereniging nog gaat meemaken. Op 1 november begint u met uw nieuwe baan als strategisch adviseur bij Boer Hartog Hooft. U bent dus niet beschikbaar als minister in een eerste kabinet-Bos?
‘Nee, ik ben geen man van het Haagse aquarium. Daar worden te veel spelletjes gespeeld en het staat te ver van de werkelijkheid. Als wethouder zit je er veel dichter op en kun je na een tijdje resultaat zien. Dat heb ik nu twaalf jaar gedaan en het is wel mooi geweest.’

Verschenen in PM, 12 oktober 2006