De PvdA riep onlangs op tot een parlementair onderzoek naar de onderwijsvernieuwingen van de afgelopen decennia. Een fijn begin voor de nieuwe minister, die toevallig of niet ook van PvdA-huize is.

Natuurlijk wijdde onderwijskenner Leo Prick de zaterdag nadat PvdA-Kamerlid Mariëtte Hamer had opgeroepen tot een parlementair onderzoek, zijn NRC-column aan deze kwestie. Hij vindt haar voorstel moedig, omdat de meeste initiatieven tot vernieuwing niet alleen afkomstig waren uit de koker van haar partij, maar ook onder de verantwoordelijkheid van PvdA-bewindslieden zijn ingevoerd. Dat neemt niet weg dat de initiatieven tot vernieuwing van het onderwijs meestal door een ruime meerderheid in het parlement zijn gesteund. ‘Daarom is een parlementair onderzoek ook verstandig,’ meent Prick.
De oproep van Hamer heeft nogal wat kritiek opgeleverd. Zo riep voorzitter Marleen Barth van de CNV Onderwijsbond, die overigens ook voor de PvdA in de Kamer heeft gezeten, geen behoefte te hebben aan een dergelijk onderzoek. Ook het CDA ziet niets in een parlementaire enquete. Zoals Prick in zijn column schrijft: ‘Voor CDA-Kamerlid Jan de Vries hoeft het allemaal niet. Hij vindt dat er al genoeg is onderzocht en geadviseerd.’ Prick vindt van niet: ‘Er is niet genoeg geadviseerd, maar juist te veel en wat nog erger is, door de verkeerde mensen.’

Het idee voor een parlementair onderzoek is mede ingegeven door Ad Verbrugge die hiervoor als voorzitter van Beter Onderwijs Nederland (BON) al enige tijd pleit. In BON zijn ouders, leraren en leerlingen verenigd. Zij zetten zich in voor, zoals de naam al doet vermoeden, beter onderwijs. Verbrugge hoopt dat het onderzoek zich richt op de ‘bureaucratische schil’ die om het onderwijs heen zit. Daarmee doelt hij op de schoolbesturen, het middenmanagement, de koepelorganisaties, de inspectie en de ambtenaren op het departement. ‘De mechanismen in het onderwijs moeten worden blootgelegd,’ licht Verbrugge toe. ‘Het grote bezwaar is dat het gesprek over het onderwijs niet meer plaatsvindt met de leraar, maar met de organisaties eromheen.’
Alle vernieuwingen die de afgelopen twintig jaar in het onderwijs zijn doorgevoerd, van basisvorming en studiehuis tot vmbo en het nieuwe leren, zijn door leraren niet gewenst, beaamt Prick. Net als Verbrugge vindt Prick dat ‘politici aan de leiband lopen van de belangenbehartigers’. Daarmee doelt hij op clubs als de Vereniging van Universiteiten, de HBO-Raad en de MBO-Raad. ‘Zij hebben andere belangen dan goed onderwijs.’ Prick is ook totaal niet te spreken over de schoolbesturen die volgens hem steeds meer taken naar zich toetrekken. ‘Bovendien proberen ze hun reserves uit te breiden, bijvoorbeeld om mooie gebouwen neer te kunnen zetten, terwijl dit geld eigenlijk ten goede zou moeten komen aan de kwaliteit van het onderwijs.’

Nu het voorstel voor een parlementair onderzoek naar het onderwijsbeleid is aangenomen, hebben het CDA en de ChristenUnie de portefeuille aan de PvdA gelaten. Verbrugge vermoedt dat er nog eerder opzet in het spel was. ‘Misschien is het wel een manier geweest om het CDA van Onderwijs af te krijgen,’ gokt Verbrugge. Dat het CDA het departement daarom heeft laten lopen, daar gelooft Prick niet in. Hij noemt een ander motief. ‘Als het CDA het ministerschap van Onderwijs had behouden, dan zouden ze Maria van der Hoeven daar moeten laten zitten,’ zegt hij. ‘Maar het hele onderwijsveld is uitgekeken op deze minister. Zij heeft ervoor gezorgd dat er niets is gebeurd de afgelopen vier jaar.’ Dat was in het begin heel verdedigbaar, er moest rust in het onderwijs komen. Maar inmiddels is het, meent Prick, voor iedereen duidelijk dat er bepaalde weeffouten zijn die ingrijpen vereisen. ‘Daarmee zal de macht van besturen worden ingeperkt en het CDA wil dat niet voor zijn rekening nemen.’

Verschenen in PM, 15 februari 2007