Na de zomer verruilt directeur-generaal Renée Bergkamp het ministerie van LNV voor dat van Economische Zaken waar ze DG Ondernemen en Innovatie wordt.

Het veteranendefilé brengt het centrum van Den Haag op deze derde Veteranendag in rep en roer, maar daar is op het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit (LNV) weinig van te merken. Het is een rustige vrijdagmiddag als directeur-generaal Renée Bergkamp (47) PM ontvangt voor een gesprek over haar overstap naar het ministerie van Economische Zaken. Na de zomer, op 1 september om precies te zijn, gaat ze er aan de slag als DG Ondernemen en Innovatie, de post van Chris Buijink die enkele maanden geleden is gepromoveerd tot secretaris-generaal.

Had u eigenlijk geen SG willen worden?
‘Het is geen geheim dat ik heb meegedaan in de procedure voor de functie van SG op LNV. Als je je kandidaat stelt, dan vind je natuurlijk dat je zelf de beste bent, maar ik ben het helaas niet geworden. Daar kan ik nu goed mee leven. Daarmee is wel het denken over een nieuwe functie gestart. Er kwamen nog meer posten vrij waardoor het begon te kriebelen.’

U bent nu nog DG op LNV en wordt binnenkort DG op EZ. Dan kun je toch niet spreken van een promotie?
‘Laat ik het zo zeggen, toen ik DG werd op LNV kende ik het beleidsterrein al. Dat heb je als beginnend DG nodig, dus dat heeft me geholpen. Voor mijn volgende functie ken ik het beleidsterrein een beetje, maar ik weet meer van mijn rol. Ik vind het wel een passende stap, DG worden op een ander departement.’

Als DG op EZ wordt u verantwoordelijk voor ondernemen en innovatie. U bent altijd werkzaam geweest voor de overheid. Heeft u nooit een baan in het bedrijfsleven geambieerd?
‘Nee, het is zo gelopen en ik hoor hier ook wel thuis. Maar er moet wel uitdrukkelijk een verbinding zijn tussen de publieke sector en het bedrijfsleven. Je kunt in Den Haag heel veel willen en vanachter Haagse bureaus dicteren hoe het moet, maar we hebben de laatste jaren kunnen zien dat het zo niet werkt.’

De Algemene Bestuursdienst (ABD) start na de zomer een uitwisselingsexperiment tussen overheid en bedrijfsleven. Topmanagers wisselen dan een poosje van functie. Als u hiervoor gevraagd wordt, bij welk bedrijf zou u dan willen rondkijken?
‘Ik kan zo een-twee-drie geen bedrijf noemen, althans niet wat mijn nieuwe functie betreft. Het principe lijkt me goed. Kijk maar eens bij elkaar in de keuken, dan zul je zien dat heel veel dingen nog niet zo anders gaan. De processen en de dynamiek van grote bedrijven zijn absoluut vergelijkbaar met bij de overheid. De doelstellingen, zeker op de lange termijn, zijn hetzelfde. Alleen de weg ernaartoe kan verschillen.’

Het kabinet stelt in het beleidsprogramma dat over vier jaar tenminste een kwart van de managers bij de rijksoverheid vrouw moet zijn. Wat vindt u daarvan?
‘De overheid is er voor 16,4 miljoen mensen, daar moeten we goed naar luisteren en dan is het goed als het personeel een afspiegeling van de samenleving is. Niet alleen man-vrouw, maar ook veelkleurig, jong-oud, valide-minder valide. Het is toch heel gek dat een groep overwegend oudere, grijze mannen bij uitstek de beste groep zou zijn om te weten wat de maatschappij van ons wil. Een derde vrouwelijke managers in 2011 is een eerste stap, maar nog geen afspiegeling van de samenleving natuurlijk.’

De overheid mag er wel iets harder aan trekken?
‘We doen onszelf enorm tekort. Met de toekomstige krapte op de arbeidsmarkt is de strijd om talent geopend. Als je dan alleen uit blanke mannelijke kandidaten kiest, laat je een hoop talent aan je voorbij gaan. Onbewust kiezen mensen toch altijd degenen die op ze lijken, dat is zonde.’

Wat zou er moeten gebeuren volgens u?
‘We moeten het vliegwiel aan de gang krijgen. Als je de enige bent, dat heb ik ook ervaren, ben je soms een beetje eenzaam. Als er meer vrouwen in de top zitten, voel je je minder bekeken, minder bijzonder.’

U bent straks wel de eerste en enige DG op Economische Zaken.
‘Dat klopt, maar EZ heeft wel altijd vrouwelijke bewindspersonen. Dat helpt, ze zijn eraan gewend dat de ministersstaf wordt voorgezeten door een vrouw.’

Staatssecretaris Heemskerk wil dat over vier jaar een kwart van de top van EZ uit vrouwen bestaat.
(lachend) ‘Dat heeft hij in de bestuursraad met mijn benoeming al bijna voor elkaar. Ik heb nog nooit zoveel impact gehad door niets te doen!’

Hij zei dit bij de start van een nieuw Ambassadeursnetwerk. U bent daar in het verleden ook lid van geweest.
‘Ja, bij het tweede netwerk in 2002. Ons thema destijds was vrouwelijke leiders zichtbaar maken. Dat werkte goed, we lieten zien dat het wel kan. Iedereen worstelt met hetzelfde. Het gaat niet meer om arbeidsvoorwaarden of de crèche. Het gaat er veel meer om dat je ervoor zorgt dat vrouwen zich thuisvoelen aan de top. Dat ze zich serieus genomen voelen en geen excuustruus.’

Op EZ wordt de functie van plaatsvervangend secretaris-generaal op termijn afgeschaft, bij LNV is dat al gebeurd. Vindt u dit een goede ontwikkeling?
‘Ja, als bestuursraad word je dan wat meer een eenheid, je hebt meer met elkaar, komt letterlijk uit de kokers. Ik ben er overigens geen voorstander van dat het wat administratiefachtige werk dat een pSG doet naar boven, naar de DG’s, wordt gedelegeerd, laat ik daar maar eerlijk over zijn. Maar het is goed dat de thema’s die ertoe doen over de DG’s worden verdeeld. Een DG wordt dat voor dat deel verantwoordelijk voor het hele departement. Dat vind ik een van de aantrekkelijke aspecten van mijn nieuwe functie. Het is ook efficiënt. Als je voor een bepaald thema voor het hele departement de aansturing doet, dan scheelt dat op drie andere plekken. Dat past goed in deze krimptijd.’

Welk thema zou u op EZ willen oppakken?
‘Diversiteit, daar houd ik me hier op LNV ook mee bezig. Ik voel mezelf verantwoordelijk voor de voorbeeldrol die ik vervul. Het is geen teken van zwakte dat de enige vrouw dit thema onder haar hoede heeft, nee hoor, de enige vrouw laat zien hoe belangrijk het is. Maar het zal de komende tijd wel lastig worden meer vrouwen te benoemen, omdat er eerder directeursposten zullen verdwijnen dan dat erbij komen.’

Verschenen in PM, 5 juli 2007