Het schiet niet op met de ontkokering in Den Haag, constateert voorzitter Ipe van der Deen van het Platform Rijksondernemingsraden (Pro). Samen met vakbonden van overheidspersoneel pleit Pro voor meer samenwerking tussen departementen, bijvoorbeeld als een ambtenaar overstapt van het ene ministerie naar het andere. ‘Wat een gedonder dat toch geeft, het lijkt wel emigreren.’

De inkt van de eerste voortgangsrapportage van het programma Vernieuwing Rijksdienst (VRD) was nog niet droog of de vakbonden en het Platform Rijksondernemingsraden (Pro) lieten van zich horen: de vernieuwing gaat wat hen betreft niet ver genoeg. Om dit te onderstrepen presenteerden zij vorige week het actieplan Zet de vernieuwing op 1. Onder deze noemer organiseerden deze clubs vorig jaar december al een conferentie die de grondslag vormde voor het nu gepresenteerde actieplan.
Belangrijkste kritiek is dat de rijksoverheid er dan wel ‘redelijk in slaagt traditionele bezuinigingsplannen te maken’, maar dat het nog niet wil vlotten met de vernieuwing. Ipe van der Deen, de kersverse voorzitter van Pro: ‘Onderzoek naar de departementale plannen heeft uitgewezen dat er vooral een telling van mensen en budgetten heeft plaatsgevonden. Vervolgens wordt gezegd “Oh ja, we zouden ook nog vernieuwen”.’
Bij lezing van de eerste voortgangsrapportage, die vorige week publiek werd gemaakt, viel Van der Deen vooral de titel van hoofdstuk acht op: ‘Investeren in een betere én kleinere overheid’. Van der Deen: ‘Wij hameren er al langer op dat wat ons betreft beter vóór kleiner gaat, maar tot dusver was het altijd eerst kleiner, dan beter.’ Of dit inhoudt dat het kabinet het accent heeft verlegd, durft Van der Deen niet te zeggen, maar frappant vindt hij het wel.
Vorige maand volgde Van der Deen de teruggetreden Ruurd van der Spoel op. Het Platform Rijksondernemingsraden is een samenwerkingsverband van OR’en van departementen, Hoge Colleges van Staat en de Algemene Rekenkamer. Het dagelijks bestuur, waar Van der Deen nu dus voorzitter van is, zit eens per kwartaal om tafel met de voorzitters van het SG- en pSG-overleg en Roel Bekker. In het laatste overleg, dat half mei plaatsvond, heeft Van der Deen er bij zijn gesprekspartners op gehamerd dat de vernieuwing wat zijn achterban betreft een stuk sneller mag. Bovendien moet het accent meer op de organisatie worden gelegd dan op individuele ambtenaren. ‘Er wordt steeds gesproken over de noodzaak van flexibele medewerkers, maar wat ons betreft moet eerst de organisatie flexibiliseren,’ zegt Van der Deen. ‘Een collega van EZ is onlangs overgestapt naar De Werkmaatschappij van BZK. Wat een gedonder dat toch geeft, het lijkt wel emigreren. De rijksoverheid is een buitengewoon inflexibele organisatie, daar moet eerst iets aan gedaan worden.’
De vakbonden van overheidspersoneel (Abvakabo FNV, Ambtenarencentrum, CNV Publieke Zaak en CMHF) en Pro pleiten in hun actieplan voor meer samenwerking tussen departementen. ‘De SG’s hebben dat in hun nota De verkokering voorbij wel aangegeven, maar de dagelijkse praktijk is helaas anders,’ schrijven de bonden en Pro in hun plan. ‘Het personeelsbeleid en de mobiliteitsplannen worden nog steeds per afzonderlijk ministerie bepaald.’ Hoe zit het dan met de MobiliteitsOrganisatie, die is toch juist opgericht om rijksbreed ambtenaren te helpen aan een nieuwe baan als ze vanwege de huidige taakstelling buiten de boot dreigen te vallen? Van der Deen: ‘Als ik het goed heb begrepen van Roos Hamers [directeur van de MobiliteitsOrganisatie, CC] nemen er nu nog maar drie ministeries aan deel. Iedereen lijkt het binnen het eigen departement te regelen, dan schiet het natuurlijk niet op met de ontkokering en de interdepartementale mobiliteit.’
De komende twee jaar heeft Van der Deen in elk geval zijn handen vol aan medezeggenschap. Niet alleen is hij voorzitter van Pro, hij maakt ook deel uit van de ondernemingsraad van SenterNovem – waar hij werkzaam is – en is hij voorzitter van de departementale OR van EZ. Over de ‘medezeggenschappelijke drukte’ binnen de overheid (ook een actiepunt uit het programma VRD) vond afgelopen donderdag 12 juni een eerste gesprek plaats tussen een vertegenwoordiging van werkgeverszijde, Pro en de bonden.

+++++++++

PM Panel verdeeld over vernieuwing
‘Het echte ontkokeren is nog niet begonnen’

De algemene indruk van het programma Vernieuwing Rijksdienst is ‘gematigd positief’, schrijft minister Ter Horst in de voortgangsrapportage. PM vroeg aan lezers welke indruk zij hebben van de vernieuwing. De enquête leverde vrij weinig reacties op, maar de ambtenaren die het onderwerp belangrijk genoeg achten om hun mening te ventileren, zijn verdeeld. De ene helft heeft een goede indruk en de andere helft is niet te spreken over de vernieuwing. ‘Ik merk er nog bitter weinig van’ en ‘Over de wezenlijke problemen, als de verkokering en de bestuurlijke drukte, hoor of lees ik niets’, luiden de commentaren. Maar ook: ‘Het echte ontkokeren is nog niet begonnen, maar de aanzetten zie je toch wel.’
Een andere vraag uit de mini-enquête levert nog opmerkelijk nieuws op: de Europese oriëntatie van ambtenaren is gering. Hoewel de vernieuwing van de rijksdienst ook inhoudt dat ambtenaren zich meer van Europa moeten vergewissen – wat zich vertaalt in meer detacheringen bij de Europese Commissie en meer deelnemers aan het Europese concours – heeft geen van de ondervraagden zin in een Brussels avontuur. ‘Mijn vrouw werkt hier en mijn kinderen gaan hier naar school,’ aldus de een. Een ander vindt Brussel ‘veel te bureaucratisch, stroperig en abstract’. Nummer drie schrijft: ‘Daar heb ik geen enkele behoefte aan. Het is niet noodzakelijk voor alle functies in Brussel te hebben gewerkt. Dit lijkt me weer een middel tot doel verheffen.’ Pro-voorzitter Van der Deen heeft dergelijke geluiden nog niet gehoord. ‘Maar als je omhoog wilt in een organisatie is het goed ook een tijdje in Brussel te werken, hoewel dat ook weer niet voor alle functies geldt.’ Zelf heeft hij geen behoefte aan een job in Brussel. ‘Ik hoef niet hogerop, ik vermaak me ruim voldoende met mijn groei in de breedte.’

Verschenen in PM, 13 juni 2008
Verschenen in PM, 13 juni 2008