Topambtenaar Rob Visser is deze zomer naar Malta verhuisd. Vanaf 1 augustus bestiert hij daar, vooralsnog praktisch in zijn eentje, een nieuw EU-agentschap: het Europees Asiel Ondersteuningsbureau (EASO) dat in de hoofdstad Valletta is gevestigd. Visser, voorheen directeur-generaal op het ministerie van Justitie, vertelt wat er allemaal komt kijken bij het opzetten van een Europees agentschap. ‘Als je nog nauwelijks ondersteuning hebt, is dit een megaklus.’

Online is het Europees Asiel Ondersteuningsbureau helemaal niet te vinden. Uitvoerend directeur Rob Visser heeft gewoonweg de menskracht niet om een website bij te houden. Inmiddels is een aantal ambtenaren benoemd, maar het duurt nog zeker tot 1 oktober eer de eerste leden van zijn vaste staf aan de slag gaan. Wel zijn er al negen END’ers bezig, ambtenaren die vanuit verschillende lidstaten zijn gedetacheerd. ‘END’ers zijn veel gemakkelijker te werven,’ legt Visser uit. ‘Zij blijven in dienst van het moederdepartement, dus dat is sneller geregeld.’

In totaal reageerden ruim 2.500 sollicitanten op de 27 vacatures die open staan. ‘Een geweldig en tegelijkertijd vreselijk aantal,’ zegt Visser. Hij krijgt ondersteuning van het European Personnel Selection Office, maar dan nog. ‘Als je nog nauwelijks ondersteuning hebt, is dit een megaklus.’

Allerhoogste boom
Het is niet zomaar wat, een overheidsorganisatie helemaal vanuit het niets opbouwen. Op de vraag of het hem mee of tegen is gevallen, heeft Visser niet meteen een antwoord. ‘Ik heb het eigenlijk te druk gehad om daar over na te denken,’ zegt hij lachend. ‘Er zijn natuurlijk wel zaken die tegenvallen, maar ik geniet er wel van om steeds oplossingen te moeten bedenken.’

Toen Visser dit voorjaar in Brussel van start ging met de voorbereidingen was er helemaal niets. Hij kreeg een kantoortje toegewezen in het gebouw van de Europese Commissie en dat was het dan. ‘Er stond niet eens een computer en er was geen telefoon,’ herinnert Visser zich. ‘Alleen al het verkrijgen van een mobiele telefoon is een verhaal op zich. Om dat voor elkaar te krijgen, heb ik in de allerhoogste boom moeten klimmen.’ Omdat een agentschap onafhankelijk opereert van de commissie, besta je eigenlijk niet, legt hij uit. ‘Om een telefoon aan te schaffen, heb je budget nodig, maar dat krijg je pas als je aan allerlei voorwaarden voldoet. Als je geen mensen hebt, kun je niet aan die voorwaarden voldoen en zonder budget geen mensen. Kortom: een kip-ei-verhaal waar ik uiteindelijk wel uitgekomen ben.’

Tijd om daar lang stil bij te staan kreeg Visser overigens niet. ‘Normaal gesproken krijg je zo’n zes tot twaalf maanden de tijd om iets nieuws op te zetten,’ aldus Visser. ‘Ik was nog geen zes minuten aan de slag toen ik gevraagd werd het migratieprobleem in Griekenland op te lossen.’ Binnen no time wist Visser een expertteam samen te stellen dat onder zijn leiding naar Athene reisde om de Grieken te helpen. ‘Dat is het voordeel als je al wat langer in de ambtelijke wereld rondloopt,’ zegt Visser. ‘Je kent de juiste mensen en weet bij wie je moet zijn om binnen een maand zo’n team op te tuigen. Ik heb veel hulp gekregen van een aantal lidstaten en de Europese Commissie.’

Expertteams
Het agentschap van Visser ondersteunt het Europese asielstelsel en richt zich vooral op de praktische uitvoering. Op verzoek van een lidstaat stelt hij een team samen dat de immigratiedienst gaat helpen bij de asielproblematiek in het betreffende land. Zo is in Griekenland momenteel een aantal teams actief en in het najaar stuurt Visser een expertteam naar Malta. ‘Malta heeft relatief gezien een fors aantal geaccepteerde asielzoekers. Omdat het land zo dichtbevolkt is, heeft de Europese Unie besloten te proberen een aantal van hen naar andere lidstaten te laten verhuizen. Een expertteam van het EASO gaat daarbij helpen.’

Verder is Visser bezig met het opzetten van een trainingsprogramma voor ambtenaren van immigratiediensten om de kwaliteit van dienstverlening in de hele EU op hetzelfde niveau te krijgen. Ook is hij net begonnen met de voorbereiding voor een eerste rapport over de situatie in Afghanistan. ‘Als de Europese landen een gezamenlijk oordeel vellen over de situatie in de landen van herkomst, dan komt dat de asielprocedure ten goede,’ zegt Visser. ‘Er bestaat wel Europese regelgeving, maar in praktijk blijken beslissingen die in de lidstaten genomen worden nogal eens uit elkaar te lopen. Het is zaak dat iedereen op basis van dezelfde regels dezelfde kansen krijgt.’

Naast al deze taken waar het agentschap voor in het leven is geroepen, houdt Visser zich bezig met allerlei zaken die bij het oprichten van een nieuwe organisatie komen kijken. ‘Het opzetten van een afdeling financiën, personeelszaken, et cetera,’ vertelt hij. Het lijkt een heel andere functie dan die van DG in Den Haag, maar daar is Visser het niet mee eens. ‘Natuurlijk ben ik nu heel uitvoerend bezig, maar mensen onderschatten hoe ongelooflijk politiek het Europese bedrijf is. Als ambtenaar heb ik ongeveer dertig jaar lang wekelijks naast de minister in de Tweede Kamer gezeten. Nu heb ik mijn eigen formele relatie met de Europese instituties. Ik zal regelmatig naar het Europees Parlement moeten om er zelf verslag uit te brengen.’ Dat is dus wel degelijk anders dan hoe het er in Den Haag aan toe gaat, geeft hij toe. ‘Maar ik opereer nog steeds in een politieke omgeving, daar verandert niets aan.’

++++++

Rob Visser (1954) is voor vijf jaar benoemd als uitvoerend directeur van het Europees Asiel Ondersteuningsbureau (EASO), een nieuw EU-agentschap. Voor zijn vertrek uit Den Haag was hij directeur-generaal Wetgeving, Internationale Aangelegenheden en Vreemdelingenzaken bij het ministerie van Justitie, en kort bij het ministerie van BZK. Eerder was hij werkzaam op het ministerie van Algemene Zaken als raadadviseur en als plaatsvervangend secretaris-generaal. Daarvoor heeft hij diverse functies vervuld op het ministerie van Buitenlandse Zaken. Visser kan eenmaal voor een termijn van drie jaar worden herbenoemd, dus Malta is naar alle waarschijnlijk het eindstation van zijn ambtelijke carrière.

De SVB op de hielen
Visser is nog steeds lid van de Topmanagementgroep van de Algemene Bestuursdienst, maar officieel in dienst bij de Europese Unie. Kortgeleden ontving hij een ‘dreigbrief’ van de Sociale Verzekeringsbank (SVB) over het feit dat hij geen ziektekostenverzekering meer had. ‘Als ik die niet snel zou afsluiten, dan zou een boete worden opgelegd,’ grinnikt Visser. ‘Maar als Europees ambtenaar ben ik verplicht Europees verzekerd. Toen ik dat te berde bracht, reageerden ze met de opmerking dat iedereen dat wel kan zeggen. Ik wilde mijn contract opsturen, maar daar hadden ze geen behoefte aan. Ik zal eens bij de hoogste baas gaan navragen wat hij van deze situatie vindt.’

Van 1 naar 90
In anderhalf jaar tijd moet de vaste EASO-staf uitgroeien tot ongeveer negentig man. Dit najaar gaan de eerste 27 personeelsleden van start en eind 2011 zijn het er waarschijnlijk veertig.

Relatie met Frontex
EASO en het al langer bestaande Frontex verhouden zich tot elkaar als broer en zus, legt Visser uit. ‘Het is als het verschil tussen de Nederlandse marechaussee en de IND: de marechaussee staat op de grens, net als Frontex, en laat je alleen met een paspoort binnen. Heb je geen paspoort, dan brengt de marechaussee je in contact met de IND. EASO is geen Europese IND, maar ondersteunt wel dezelfde activiteiten.’

Raad van Bestuur
De lidstaten worden binnen het agentschap vertegenwoordigd in de raad van bestuur, die de algemene beleidslijnen uitzet en toezicht houdt op directeur Visser. Sommige landen hebben het hoofd IND afgevaardigd, andere een directeur-generaal van een departement. Voor Nederland zit Rob van Lint, de hoofddirecteur van de IND, in de raad van bestuur. Hij is een van de voormalige medewerkers van Visser. ‘Dat is een bijzondere situatie ja, maar we kunnen er wel mee omgaan.’

Verschenen in PM, 9 september 2011