In zijn nieuwe functie als projectdirecteur Verzilvering vormt Cees Maas (56) zelf een experiment. Met de vergrijzing op komst, moeten 55-plussers voor de top van de rijksdienst behouden worden.

De verhuisdozen staan al klaar. Op 1 maart verhuist Cees Maas, momenteel nog directeur Arbeidszaken Openbare Sector op het ministerie van BZK, naar een andere werkkamer. Vanaf dat moment heeft hij niet langer tachtig ambtenaren onder zich, maar vormt hij met een drietal collega’s van Bureau ABD het project Verzilvering, waarmee de ABD kennis en ervaring van topambtenaren wil koesteren en hen minstens tot hun 65e aan het werk wil houden.
‘Ik heb dubbele reacties gekregen op mijn overstap,’ legt Maas onder het genot van een pistoletje kaas uit. ‘Sommigen zeggen dat ze het ook wel zouden willen, dat zijn vooral de wat oudere managers. Maar er zijn ook mensen die het niet begrijpen, zij vragen zich af of ik op een dood spoor word gezet. Dat is in het geheel niet het geval. Ik heb zelf voor een andere functie gekozen. Naast Verzilvering ga ik een project leiden dat de rechtspositie en pensioenen van ambtenaren op de Nederlandse Antillen moet regelen in verband met de nieuwe staatsrechtelijke verhoudingen. Hier kan ik mijn kennis en ervaring die ik de afgelopen 21 jaar op BZK heb opgedaan inzetten.’
Om de vergrijzing te kunnen opvangen, wil de Algemene Bestuursdienst haar topambtenaren ook na hun 55e behouden voor het rijk. ‘Dat er nog best wat verloop is onder de oudere topmanagers bij de overheid heeft natuurlijk te maken met het type functie,’ zegt Maas. ‘SG’s en DG’s werken zo’n tachtig uur per week, ik kan me voorstellen dat zij rond hun 60e wel wat anders willen.’ Door het aanbieden van een functie waarbij de managementkant wat minder zwaar is, hoopt de ABD hen binnen boord te houden. ‘Het alternatief is dat ze vervroegd met pensioen gaan,’ zegt Maas. ‘Dat kost niet alleen meer geld, maar je bent ze dan ook kwijt.’
Dat SG Jan Willem Holtslag deze maand adviserend lid van de WRR is geworden, past in dit concept. ‘Maar SG’s zouden bijvoorbeeld ook raadadviseur kunnen worden. Zij weten immers als geen ander hoe de politieke hazen lopen,’ aldus Maas. Hoe zit het met het verlies van status als een SG ineens een andere functie gaat vervullen? Maas: ‘Daar heb ik zelf ook mee geworsteld. Je komt toch ineens in een heel andere positie terecht. In machtstermen ga je duidelijk een trede terug, daar moet je overheen kunnen stappen.’
Niet iedere topambtenaar komt overigens in aanmerking voor een dergelijke functie. ‘Je moet het zien als een soort uitverkiezing,’ legt Maas uit. ‘De SG’s hebben afgesproken dat zij ieder op hun departement twee ambtenaren de kans geven aan het project mee te doen.’ Zij mogen zelf een functie of project bedenken, dat mag ook bij een ander departement of een aan het rijk verwante organisatie zijn. Maas zou, met zijn expertise over rijkspensioenen, bijvoorbeeld ook een poosje bij het ABP kunnen worden gedetacheerd. Topambtenaren krijgen op deze manier veel vrijheid om hun opgedane kennis en ervaring op een andere plek in te zetten. ‘Maar het moet natuurlijk wel functioneel en zinvol zijn,’ benadrukt Maas.
Of topambtenaren er ook in salaris op achteruit gaan, of dat ze in dezelfde schaal blijven, moet volgens Maas nog uitwijzen. ‘Ik sluit niet uit dat er in de toekomst op zeer individuele basis afspraken worden gemaakt met de desbetreffende SG, uitgaand van wat ieder zelf belangrijk vindt.’

Verschenen in PM, 22 februari 2008