De mogelijkheden zijn eindeloos, de potentiële opbrengsten enorm. Volgens een studie van McKinsey uit 2011 kan de publieke sector in Europa met behulp van big data 100 miljard euro besparen. Niet zo gek dus dat big data ook wel ‘het nieuwe goud’ wordt genoemd. Een van de conclusies van de expertmeeting die BZK in het najaar van 2012 organiseerde, luidde dan ook dat big data ‘grote kansen biedt’ voor de overheid. ‘We kunnen dingen zien die we eerst niet konden zien,’ zo staat in het verslag. Het ligt natuurlijk wel wat ingewikkelder, maar feit is dat het combineren en analyseren van de omvangrijke datasets die we tegenwoordig tot onze beschikking hebben, kan leiden tot innovatieve (beleids)oplossingen. Er zou meer dienstverlening op maat geleverd kunnen worden en de eigen bedrijfsvoering kan beter worden georganiseerd.
Met de expertmeeting in 2012 is het onderwerp binnen de rijksoverheid op de agenda gezet. Veel meer is er sindsdien vanuit BZK echter niet ondernomen. Dat blijkt alleen al uit de Visie Open Overheid en het bijbehorende actieplan dat minister Plasterk in september 2013 presenteerde. In beide documenten komt de term big data niet voor.
Omarmd
Dat het onderwerp op het ministerie van BZK nog geen thema is dat bij een projectgroep, afdeling en/of topambtenaar is belegd, wil niet zeggen dat er op het niveau van de rijksoverheid helemaal niets gebeurt. Het ministerie van Economische Zaken heeft big data al wel omarmd en het fenomeen tot onderwerp gemaakt van een van de negen doorbraakprojecten die voor economische groei en werkgelegenheid moeten zorgen (zie hiernaast).
Ook het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid ziet de kansen van big data. Minister Asscher gaat verzamelingen gegevens inzetten voor het opsporen van fraude in de sociale zekerheid. Een wetsvoorstel waarmee veel meer gegevens van burgers kunnen worden uitgewisseld, is afgelopen najaar door het parlement geloodst. Gemeenten, de Belastingdienst, de Sociale Verzekeringsbank, het UWV en de Inspectie SZW kunnen met deze nieuwe wet, die sinds 1 januari 2014 van kracht is, gegevens van burgers uitwisselen. Als bijvoorbeeld blijkt dat er in een huishouden heel weinig water wordt gebruikt, kan dat duiden op een niet-bewoond adres en daardoor op een mogelijk verzwegen samenwonen elders, waardoor er mogelijk sprake is van uitkerings- en huurtoeslagfraude.
Rijkswaterstaat kan de ontwikkeling van de files per minuut zien, zelfs per afrit, en jaartrends opstellen van het aantal kilometers dat op het rijkswegennet is afgelegd. Betrekkelijk nieuw is de plaatsing van sensoren in dijken die continu de staat van de dijk in de gaten houden.
Zo zijn er, vooral in de uitvoering, nog wel meer voorbeelden te noemen van organisaties die op een slimme wijze grote datasets weten te ontsluiten om ze vervolgens te (laten) combineren en te analyseren (zie kader onderop deze pagina’s). Het ministerie van BZK zal de discussie blijven volgen, al was het maar vanwege het privacyvraagstuk, dat met het op grote schaal vrijgeven en gebruiken van data een factor van belang is.
++++++++++++++++++++++++++++
Doorbraakproject Big Data: zorg, agrifood en gaming
Om het gebruik en de kennis van ict in het bedrijfsleven en bij de overheid te vergroten en daarmee economische groei én werkgelegenheid te creëren, heeft het kabinet-Rutte II negen publiek-private doorbraakprojecten op het gebied van ict in het leven geroepen. Eric van Tol is aanjager van het doorbraakproject Big Data en heeft eind januari zijn plannen voor de strategische klankbordgroep – bestaande uit vertegenwoordigers van onder meer VNO-NCW, TNO, Nederland ICT, de Europese Commissie, de top van het ministerie van Economische Zaken en het UWV – ontvouwd. ‘We gaan ons richten op drie sectoren,’ vertelt Van Tol, directeur van ict-dienstverlener Andarr en sinds kort directeur van het Big Data Expert Center van de Fontys Hogeschool in Eindhoven. ‘Die drie sectoren zijn zorg, agrifood en gaming.’
Elke partij in de zorg is met big data bezig, legt Van Tol uit. ‘Er zijn ontzettend veel datasets beschikbaar en er valt in de sector veel winst te behalen door een en ander efficiënter te organiseren. Daar kan big data een grote rol in spelen.’ Voor de agrifood-sector ziet Van Tol vooral kansen in nieuwe technologieën waar big data voor gebruikt kan worden. ‘In deze sector wordt vooral gewerkt naar optimalisaties, maar er is veel meer mogelijk waarmee geld te verdienen valt, vooral in de export.’ De gaming-industrie heeft hij in zijn plan betrokken vanwege de dynamische uitstraling. ‘Zorg en agri zijn niet heel erg sexy, dus door ons ook te richten op gaming maken we het onderwerp big data toegankelijker en aantrekkelijker,’ zegt hij. ‘Bovendien leggen online gaming-bedrijven volledig het gedrag van hun gebruikers vast, daar wordt dus al fors gebruik gemaakt van big data.’ Ook de ontwikkeling van serious gaming is volgens Van Tol interessant. ‘Daarmee kun je problemen simuleren om tot beleidsoplossingen te komen. Big data kan daar ook van dienst zijn.’
Van Tols credo bij het doorbraakproject is ‘100 bedrijven maken 200 miljoen’. Daarmee bedoelt hij dat deze bedrijven de komende jaren 200 miljoen euro met big data moeten gaan verdienen. ‘Als je het niet benoemt, ga je het doel nooit halen.’
Negen doorbraakprojecten
Het ministerie van Economische Zaken voert de regie over de negen doorbraakprojecten. Samen met VNO-NCW brengt het departement partijen bij elkaar die de projecten vormgeven. Het doel is een bijdrage te leveren aan economische groei en een verbetering van de concurrentiepositie van Nederland door efficiënter en grootschaliger gebruik van ict. De acht andere doorbraakprojecten zijn: MKB, open (geo)data, massaal digitaal, informatieplatformen in topsectoren, ondernemingsdossier, de zorg ontzorgd, onderwijs en ict en smart energy services voor bedrijven.
Verschenen in PM, 7 februari 2014
Cindy Castricum 