Vijf topambtenaren verdienden in 2009 meer dan twee ton. De grootste verdiener was Theo Langejan, die tot 1 januari dit jaar DG Fiscale Zaken op het ministerie van Financiën was. Deels komt dit doordat zijn werktijd bij zijn overstap van SZW naar Financiën naar 40 uur is uitgebreid. Deze legale omzeiling van de cao-regeling waarin een overwerkvergoeding voor topambtenaren is uitgesloten, is Abvakabo FNV een doorn in het oog.

Langejan, inmiddels bestuursvoorzitter van de Nederlandse Zorgautoriteit, verdiende in 2009 ruim 220.000 euro. Een jaar eerder was dat nog iets meer dan 188.000 euro. Deze stijging van ruim 16 procent is te verklaren door het feit dat hij per 1 januari 2010 niet meer in dienst is van het rijk waardoor hij in december 2009 vakantiegeld kreeg uitgekeerd plus een bedrag ter verrekening van niet-genoten verlof. Bovendien is hij na zijn overstap van SZW naar het ministerie van Financiën, in april 2008, contractueel 40 uur gaan werken, wat jaarlijks op 11 procent meer salaris neerkomt.
In de Wet openbaarmaking uit publieke middelen gefinancierde topinkomens (Wopt) staat dat het inkomen van ambtenaren die meer verdienen dan het gemiddelde belastbare loon van ministers in het jaarverslag gepubliceerd moet worden. Dit leidt ertoe dat in het vorige week verschenen jaarverslag van het ministerie van BZK – waar de leden van de Topmanagementgroep in dienst zijn – de inkomens zijn opgenomen van tien SG’s, vijf DG’s, een IG en twee andere functionarissen. In totaal verdienden achttien topambtenaren in 2009 meer dan 188.000 euro, de Wopt-norm voor dat jaar (zie kader). In 2008 waren dit er nog veertien.
Roos van Erp, de SG van BZK en enige vrouw in het SG-Overleg, heeft bij haar overstap van het openbaarvervoerbedrijf GVU naar Den Haag – in oktober 2008 – kennelijk goed onderhandeld. Het salaris van haar voorganger Jan Willem Holtslag hoefde nooit gepubliceerd te worden omdat het niet boven de Wopt-norm uitkwam. Van Erp verdiende in 2009 bijna 210.000 euro. Andere topambtenaren die vorig jaar meer dan twee ton verdienden zijn SG’s Wim Kuijken (inmiddels weg bij VenW), Geert van Maanen (VWS) en Koos van der Steenhoven (OCW).

Forse stijgingen
De stijgingen van de inkomens ten opzichte van een jaar eerder zijn fors hoger. Zo verdiende de inspecteur-generaal van de Onderwijsinspectie Annette Roeters in 2009 17,5 procent meer loon dan het jaar ervoor. Deze stijging is te verklaren door het feit dat Roeters op 1 februari 2008 IG werd en tot de Topmanagementgroep toetrad. Het in het jaarverslag vermelde salaris over 2008 (163.000 euro) bestrijkt daardoor slechts elf maanden. In 2009 verdiende ze ruim 190.000 euro. Qua relatieve inkomensstijging wordt Roeters op de voet gevolgd door Langejan (+16 procent), SG Johan de Leeuw van SZW (+13,5 procent), de toenmalige DG Rijkswaterstaat Bert Keijts (+ 12 procent), DG Curatieve Zorg Leon van Halder (+11,8 procent) en SG OCW Koos van der Steenhoven (+ 11,5 procent). Net als bij Langejan het geval is, heeft Keijts aan het eind van 2009 vakantiegeld en verlof over dat jaar uitbetaald gekregen, omdat hij uit de rijksdienst vertrok. De stijging van het inkomen van Van der Steenhoven is volgens het ministerie van BZK te verklaren door het feit dat hij in 2008 geen variabele beloning ontving en in 2009 wel. Bij De Leeuw is in september 2008, toen hij overstapte van de Inspectie Verkeer en Waterstaat naar het ministerie van SZW een werktijduitbreiding naar 38 uur doorgevoerd. De inkomensstijging in 2009 van Van Halder komt door het feit dat hij in januari 2009 zijn variabele beloning over 2008 ter hoogte van een maandsalaris heeft uitbetaald gekregen en aan het eind van het jaar een mobiliteitstoeslag van een half maandsalaris.
De veronderstelling dat voor TMG-leden de cao-afspraken niet opgaan zoals op het eerste gezicht uit de cijfers valt op te maken, is onjuist, zo meent het ministerie van BZK. ‘De generieke loonstijging bedroeg in 2009 conform de cao rijk 3,4 procent [2 procent regulier + 1,4 procent verhoging eindejaarsuitkering, CC], geldend voor het gehele rijkspersoneel,’ aldus een woordvoerder.
‘Diverse overschrijdingen van de Wopt-norm zijn inderdaad redelijk te verklaren,’ reageert Jan Willem Dieten van Abvakabo FNV desgevraagd. ‘Als er vakantiegeld of vakantiedagen worden uitbetaald, dan is dat gewoon correct.’ Hetzelfde geldt voor de stijging van de inspecteur-generaal van het Onderwijs, vervolgt Dieten. ‘Natuurlijk krijg je 17 procent meer als je in 2008 op 1 februari begint en daardoor in 2009 én meer vakantiegeld én een maand extra én de normale loonsverhoging krijgt.’ Het is de vakbond echter wel ‘een doorn in het oog’ dat driekwart van de TMG-leden de formele werktijd heeft uitgebreid van 36 naar 40 uur, waardoor ze een extra salaris van 11 procent opstrijken. Dieten: ‘Dit is een – overigens legale – ontwijking van de cao-regeling dat ambtenaren boven schaal 10 geen overwerkvergoeding krijgen. Van alle rijksambtenaren heeft minder dan 4 procent een werktijd boven de 36 uur. Veel aanvragen daarvoor worden afgewezen op grond van “dienstbelang”.
Het congres van Abakabo FNV heeft op 20 mei jongstleden besloten dat de maximale salarissen tien keer het minimumsalaris zou mogen zijn. ‘Voor de sector rijk zou dat neerkomen op ruim twee ton, inclusief vakantiegeld en dertiende maand,’ legt Dieten uit. Het wetsontwerp dat klaarligt om alle salarissen in de publieke sector te maximeren, vindt hij maar niks. ‘Wij zijn van mening dat onderhandelingen van alle salarissen, van hoog tot laag, aan de cao-tafel horen. Een politiek plafond is in strijd met de vrijheid van onderhandelen en een schending van internationale verdragen over vakbondsrechten.’

Verschenen in PM, 28 mei 2010

[KADER]

Wopt- versus Balkenende-norm

Sinds 2004 geldt voor de leden van de Topmanagementgroep een wettelijk maximum van 130 procent van het ministersalaris (exclusief toeslagen), ook wel de Balkenende-norm genoemd. Voor 2009 is dit bedrag vastgesteld op 181.773 euro. Geen van de leden van de Topmanagementgroep heeft een salaris dat hoger is dan dit bedrag. Dat van achttien topambtenaren het inkomen wel gemeld moet worden in het jaarverslag, komt doordat hiervoor de Wopt-norm geldt, die is gebaseerd op het jaarloon, dus het salaris inclusief toeslagen (188.000 in 2009).