Het woord ‘duurzaamheid’ komt vijf keer voor in het Regeerakkoord van het kabinet-Rutte. Zonder enige context, om het over een visie nog maar niet te hebben. Op het ministerie van Infrastructuur en Milieu wordt momenteel hard gewerkt aan een Agenda Duurzaamheid, die staatssecretaris Joop Atsma rond Prinsjesdag wereldkundig wil maken. Welke prioriteiten moet de bewindsman volgens Tweede Kamerleden in zijn agenda opnemen?

Hoewel de wereld sinds de jaren tachtig een grandioze verandering heeft ondergaan, wordt de definitie die de commissie-Brundtland in 1987 gaf aan duurzame ontwikkeling nog breed gedragen. ‘Duurzame ontwikkeling is ontwikkeling die aansluit op de behoeften van het heden zonder het vermogen van toekomstige generaties om in hun eigen behoeften te voorzien in gevaar te brengen,’ zo luidt de omschrijving in het rapport Our common future van de VN- commissie onder leiding van de Noorse ex-premier Gro Harlem Brundtland.

Als je Kamerleden vraagt naar wat zij onder het begrip duurzaamheid verstaan, wordt vaak naar de Brundtland-definitie, of een variant daarop, verwezen. Als je hen vervolgens vraagt welke maatregelen genomen moeten worden om de wereld duurzamer te maken, dan lopen de ideeën nogal uiteen. Niet zo gek dus dat staatssecretaris Joop Atsma in februari van dit jaar tijdens een overleg in de Tweede Kamer over duurzaamheid aan het begin van zijn betoog constateerde dat ‘de inbreng van de Kamer alle kanten op vloog’. Het ging tijdens dat overleg onder meer over energieverbruik in de transportsector, inkopen en aanbesteden, grondstoffenverbruik, keurmerken en de veehouderij. Wat valt op? Dit zijn niet allemaal onderwerpen uit Atsma’s portefeuille, deze thema’s vallen onder andere onder de verantwoordelijkheid van zijn collega’s Verhagen (EL&I) en Donner (BZK). Dat wordt dus nog een hele klus, aangezien ambtenaren van drie departementen bij het opstellen van de Agenda Duurzaamheid zijn betrokken.

Excuus-Truus
Dat Atsma over veel zaken die met duurzaamheid te maken hebben geen primaire zeggenschap heeft, is volgens Tweede Kamerlid Paulus Jansen (SP) een veeg teken. ‘De vraag is: wat betekent dat? Is Joop Atsma misschien de excuus-Truus van dit kabinet?’ Jansen is er niet optimistisch over. ‘Het lijkt erop dat het kabinet intern heeft besloten weinig aan het thema duurzaamheid te doen.’

Ook Liesbeth van Tongeren (GroenLinks) vindt de intenties van het kabinet vaag. ‘Niemand weet precies wat er in de agenda van Atsma komt,’ zegt ze. ‘Het kabinet zit er nog maar een half jaar, dus ik wil het niet direct affakkelen, maar als je kijkt wat Atsma hier en daar zegt over duurzaamheid, dan kun je in elk geval vaststellen dat het kabinet weinig ambitie heeft met het onderwerp.’

‘Het wordt hem ook niet makkelijk gemaakt,’ valt Stientje van Veldhoven (D66) de staatssecretaris bij. ‘Dit kabinet besteedt maar weinig ruimte aan milieu, waardoor duurzaamheid geen prioriteit krijgt. Ik had graag gezien dat hij iets meer in de melk te brokkelen zou hebben.’

René Leegte van coalitiepartij VVD heeft er vertrouwen in dat dit kabinet het onderwerp duurzaamheid goed oppakt, zeker in vergelijking met het kabinet-Balkenende IV. ‘De vorige minister was erg van de goede bedoelingen, maar feitelijk heeft de hele duurzaamheidsagenda stilgelegen. Er is de afgelopen jaren niets veranderd,’ aldus Leegte, die er, zoals het een echte liberaal betaamt, op wijst dat het bij dit thema niet om altruïsme gaat, maar om eigenbelang: ‘Als de olie op is, kunnen we niet meer autorijden.’

Afval en recycling zijn volgens Leegte onderwerpen die op de agenda van Atsma niet mogen ontbreken. Hij krijgt bijval van collega-Kamerleden. Ook volgens GroenLinks en D66 zou het afvalbeleid een van de prioriteiten van het kabinet moeten zijn. Van Tongeren: ‘Hoewel Nederland op veel terreinen hopeloos achter loopt, doen we het op het gebied van afvalverwerking redelijk goed. We moeten deze voorsprong wel vast weten te houden, dat is ook goed voor onze economie.’

Van Veldhoven lanceerde onlangs het idee van Nederland als grondstoffenrotonde. ‘Nederland is een ideaal knooppunt in Europa om hoogwaardig afval in te zamelen en om te zetten in nieuwe bruikbare grondstoffen,’ aldus Van Veldhoven. Jansen valt haar bij. ‘Het grondstoffenbeleid staat voor de SP met stip op één als het gaat om de prioriteiten die Atsma met zijn agenda moet aangeven,’ zegt Jansen. ‘We moeten goed kijken naar de langetermijneffecten van ons huidige grondstofverbruik en ons de vraag stellen of toekomstige generaties er voldoende gebruik van kunnen maken.’ Marieke van der Werf (CDA) sluit zich bij hen aan. Op haar initiatief heeft de Kamer laatst een rondetafelgesprek over materiaalschaarste georganiseerd en heeft een delegatie een werkbezoek aan Brussel gebracht.

Een ander punt dat Van der Werf graag terug zou zien zijn maatregelen ten behoeve van de gezonde leefomgeving. ‘Dan heb je het over verbeteringen op het gebied van fijnstof en asbest bijvoorbeeld. Maar ook externe veiligheid.’ Van Tongeren sluit zich bij dat laatste punt aan. ‘Voor GroenLinks staat bovenaan dat we de veiligheid van de chemiesector op orde willen krijgen. Ongelukken zoals laatst in Moerdijk moeten we zoveel mogelijk zien te voorkomen.’

Samenhang
‘Duurzaamheid is gewoon een breed begrip,’ constateert Van Veldhoven als ze hoort welke prioriteiten haar collega-Kamerleden hebben aangedragen voor Atsma’s agenda. ‘Ik zou willen dat het simpeler was.’ Volgens de D66-politica moet vooral worden gekeken naar de samenhang tussen de beleidsterreinen. Het is goed dat Verhagen en Donner zich ook met de Agenda Duurzaamheid bemoeien, vindt ze. SP’er Jansen verwacht ‘helemaal niets’ van de samenwerking met het departement van minister Verhagen. ‘Er moet 3.000 man uit bij EL&I, daar hebben ze hun handen vol aan.’

VVD’er Leegte benadrukt nogmaals dat het niet om de goede bedoelingen gaat, maar om de uitkomst van het beleid. ‘We moeten af van de afvinklijstjes.’ Hij vindt dat het denken over duurzaamheid is doorgeslagen. ‘Je moet niet de oplossing aanbesteden, maar het probleem. Daarmee legt de regering het vertrouwen bij de markt en dat is het allerbeste dat je kunt doen.’ Staatssecretaris Atsma moet volgens Leegte in zijn agenda duidelijk aangeven op welke normen hij wil sturen als het gaat om duurzaamheid. ‘De overheid moet inzetten op normen in plaats van op techniekkeuzes. Het gaat over zaken die opraken en niet over zaken die met hinder te maken hebben.’

Uiterlijk op Prinsjesdag zal Atsma zijn agenda presenteren. Tot die tijd is het afwachten of de ambtenaren van IenM, EL&I en BZK eruit komen met elkaar.

Verschenen in PM, 3 juni 2011