Topambtenaren anno 2012 zijn authentiek, zakelijk en klantgericht. Althans deze kwalificaties krijgen de drie genomineerden voor de titel Overheidsmanager van het Jaar door de jury toegedicht. Maandag 19 november wordt bekend wie de vijftiende editie van de verkiezing wint. Kandidaten zijn Joke Hoogendonk (UWV), Hilde van der Meer (gemeente Amsterdam) en Tjark Tjin-A-Tsoi (Nederlands Forensisch Instituut).

Lees ook: Herma Rappa, de eerste winnaar in 1998 en Peter Teesink, winnaar in 2011.

Het drietal heeft nogal uiteenlopende managementverantwoordelijkheden. Joke Hoogendonk, directeur Uitkeren bij het UWV, heeft vijfduizend man onder zich, algemeen directeur Tjark Tjin-A-Tsoi van het Nederlands Forensisch Instituut ‘tussen de zes- en zevenhonderd’ en Hilde van der Meer stuurt als directeur van Amsterdam Inbusiness een team van dertig medewerkers aan. Dat neemt niet weg dat de jury, onder leiding van de Noord-Hollandse Commissaris van de Koningin Johan Remkes, hen alle drie kwalificeert als ‘gepassioneerde topambtenaren met een missie’.

Joke Hoogendonk (55) is genomineerd door haar eigen raad van bestuur, die onder leiding staat van Bruno Bruins. ‘Dit kwam als een volslagen verrassing,’ zegt ze door de telefoon, in de pauze van een vergadering. ‘Ik doe mijn werk en kwalificeer dat niet als bijzonder, maar blijkbaar oogst het waardering.’ Hoogendonk is nu 3,5 jaar directeur Uitkeren bij het UWV. Haar divisie voorziet elke maand 1,2 miljoen mensen van een uitkering. Eerder werkte ze onder meer in diverse functies bij de gemeente Den Haag en heeft ze de Rotterdamse uitkeringsorganisatie Cadans destijds ‘UWV-proof gemaakt’, zoals ze het zelf zegt. ‘Van daaruit heb ik bij het UWV gesolliciteerd naar de functie van regiodirecteur arbeidsongeschiktheid in Rotterdam en vervolgens ben ik door de raad van bestuur gevraagd landelijk directeur Uitvoering WW te worden.’ Hoogendonks belangrijkste wapenfeit uit die tijd is dat ze ervoor gezorgd heeft dat mensen die werkloos worden binnen vier weken een werkloosheidsuitkering op hun rekening gestort krijgen. ‘Dat is niet alleen een proces van systeemaanpassingen, maar het vraagt ook verandering in het gedrag van de medewerkers én de leidinggevenden,’ aldus Hoogendonk. Ze wil de convergentie van de ict-systemen van het UWV niet onvermeld laten. ‘We zijn een fusiebedrijf en iedere organisatie bracht voor de uitvoering van de eigen wetten een uniek systeem mee. Van zes systemen zijn we naar drie gegaan,’ zegt Hoogendonk trots. ‘Dat heeft flinke besparingen opgeleverd.’ Op dit moment zet Hoogendonk in op het vereenvoudigen van wet- en regelgeving met als doel eenvoud voor de burger en goedkoper in de uitvoering.

Hoogendonk is blijkens het juryrapport ‘authentiek en open’. Daar herkent ze zich wel in. ‘Dat hoor ik terug in de 360 graden feedback die we geregeld houden.’ De UWV-directeur is een teamspeler, zo heeft de jury geconstateerd. ‘Maar wel eentje zonder kleurverlies,’ voegt Hoogendonk toe. ‘Ik heb absoluut opvattingen over allerlei zaken, maar ben goed adviseable. Als iemand een goed idee heeft, dan zal ik zeker niet vasthouden aan mijn eigen denkbeelden. Vooral niet als dat sneller een beter resultaat tot gevolg heeft, dan stuur ik mee die kant op.’

Hilde van der Meer (48) had nog nooit van de verkiezing gehoord. Burgemeester Van der Laan heeft de directeur van amsterdam inbusiness – een formeel samenwerkingsverband van vier gemeenten – genomineerd. ‘Een enorme eer natuurlijk,’ vindt Van der Meer, die sinds 2007 directeur is van de gemeentelijke organisatie die zich bezighoudt met buitenlandse investeringen in Amsterdam. Eerder was ze werkzaam voor de publiek-private organisatie Schiphol Area Development Company en de Japanse school.  Ondanks de crisis gaat het goed met het aantrekken van buitenlandse bedrijven, meent Van der Meer. ‘Dat komt vooral door het goede vestigingsklimaat van Amsterdam ten opzichte van andere Europese steden. Dan heb je het over de nabijheid van Schiphol en de havens van Rotterdam en Amsterdam, IT-faciliteiten, de aanwezigheid van talent en een enorm netwerk van dienstverleners.’

De jury roemt Van der Meers werkwijze: ‘Dankzij haar aanpak vestigen zich jaarlijks ruim honderd bedrijven in de regio.’ Wat is precies de methode-Van der Meer? ‘De afgelopen vijf jaar heeft er een evolutie plaatsgevonden in de acquisitiestrategie van de Metropoolregio Amsterdam,’ vertelt ze. ‘We waren een beetje een onzichtbare club, maar inmiddels hebben we met vier gemeenten [Amsterdam, Amstelveen, Almere, Haarlemmermeer, CC] de krachten gebundeld en richten ons niet meer alleen op landen, maar ook op clusters. We acquireren in het buitenland, maar ook in Amsterdam zelf, bijvoorbeeld rondom grote congressen. Daarbij werken we heel nauw samen met de private sector en zijn we consequent in het profileren van Amsterdam als zakenstad.’ Van der Meer vertelt dat haar kracht vooral zit in het zien waar kansen liggen. ‘Als in korte tijd twee bedrijven uit de foodsector zich hier vestigen, dan gaat bij mij een belletje rinkelen. Binnen no time stellen we dan een acquisitiestrategie op waarmee we ook andere bedrijven proberen aan te trekken.’ Van der Meer is alert op wat er in de wereld gebeurt, vertelt ze. ‘Ik let er vooral op hoe we daarop kunnen anticiperen. Niet door er uitgebreide beleidsstukken over te schrijven, maar door te handelen.’

Zakelijk en eigenzinnig, zo noemt de jury Van der Meer, die zichzelf daarin herkent. ‘Ik ben zowel strategisch als praktisch, dus kan snel beslissen welke kant we op moeten. Daar ben ik ook duidelijk in en je wint er vertrouwen mee.’

De enige man in het gezelschap is Tjark Tjin-A-Tsoi(46), die ‘geen flauw idee’ heeft wie hem genomineerd heeft voor de verkiezing. ‘Ik denk iemand van het ministerie van Veiligheid en Justitie waar het NFI deel van uitmaakt.’ Sinds 2007 is Tjin-A-Tsoi directeur van het Nederlands Forensisch Instituut. Eerder werkte hij vooral in het bedrijfsleven, onder meer bij Shell Amsterdam, de Rabobank en Ernst & Young. Via de NMa, waar hij directeur Concurrentietoezicht was, kwam hij bij het NFI terecht, dat hij, volgens de jury, ‘met zijn ondernemende aanpak tot een mondiaal erkend instituut heeft gemaakt’. Tjin-A-Tsoi denkt te begrijpen wat ze daarmee bedoelen. ‘Ik neem aan dat het gaat om het feit dat ik een bepaalde manier van werken, die in het bedrijfsleven gemeengoed is, naar het NFI heb geïmporteerd. Procesmanagement, bijvoorbeeld, het stellen van targets en klantgericht zijn. Zaken die ik allemaal erg belangrijk vind, ook voor een overheids-organisatie.’ In het verleden werkte het NFI alleen voor het Openbaar Ministerie en de politie. ‘Tegenwoordig doen we steeds meer forensisch onderzoek voor andere overheidsinstellingen, zoals Defensie, de FIOD en de Belastingdienst en intergouvernementele organisaties, zoals de Verenigde Naties.’

Die omslag is gemaakt onder leiding van Tjin-A-Tsoi. ‘Ons business model is uniek in de wereld. Ambtenaren uit andere landen komen hier naartoe om te kijken hoe wij het geregeld hebben.’ Door zijn aanpak is de levertijd van het NFI, het aantal dagen dat nodig is om onderzoek te verrichten, gereduceerd van 130 naar 13. Bovendien is er een achterstand van 18.000 zaken weggewerkt.

De jury ziet in Tjin-A-Tsoi een ‘coach en mentor voor zijn medewerkers’ met een ‘open en innovatieve stijl’. Dat klopt wel, zegt hij. ‘In mijn type functie is het van belang bepaalde ideeën uit te dragen over de manier van werken en denken. Als er problemen zijn, bespreek ik dat met de mensen, op zo’n manier dat ik ze help maar het niet direct voor ze oplos.’

Erkenning
Het drietal kent elkaar niet persoonlijk, maar ze kijken met bewondering naar de andere kandidaten nu ze hebben gelezen waarom ze genomineerd zijn. Ieder van hen neemt naar de verkiezingsavond een groot aantal collega’s mee. ‘Ik zie de nominatie toch als erkenning van de hele organisatie,’ zegt Tjin-A-Tsoi en hij krijgt bijval van Van der Meer. ‘Ik ben als persoon voorgedragen, maar Eberhard van der Laan ziet ons als een club die het verdient om gezien te worden. Vanwege de resultaten die we als team boeken,’ zegt de Amsterdamse topambtenaar. Ook Hoogendonk trommelt collega’s op om haar naar de Ridderzaal te vergezellen. ‘Je doet het werk met elkaar, dat mag op zijn minst doorklinken door hen mee te nemen.’

Bescheiden als ze zijn, durven ze hun kansen niet hardop kenbaar te maken. ‘De andere twee zijn kandidaten van formaat, het zal spannend worden,’ denkt Hoogendonk. Van der Meer: ‘Ik zou het goed snappen als ik niet win, dat is ook niet erg. Ieder van ons is op een bijzondere manier met het vak bezig. Het feit dat dat gezien wordt, is al geweldig.’ Tjin-A-Tsoi: ‘Het is aan de jury natuurlijk, maar ik maak wel een kans, anders was ik niet genomineerd, toch?’

++++++

Wie gingen er de afgelopen veertien jaar met de titel vandoor?
Peter Teesink concerndirecteur gemeente Groningen | Hetty Linden directeur GG&GD Utrecht | Erik Heijdelberg lid raad van bestuur Van der Hoevenstichting; destijds: directeur NIFP | Bert Keijts voorzitter raad van bestuur woningcorporatie Portaal; destijds DG Rijkswaterstaat | Geert Blijham destijds: voorzitter raad van bestuur UMC Utrecht | Maureen Sarucco scheidend directeur Openbare Orde en Veiligheid, gemeente Amsterdam | Martin van Rijn voorzitter raad van bestuur PGGM; destijds: DG Gezondheidszorg VWS | Pieter Cobelens liaison manager M4B; destijds: directeur Operatiën, Defensie | Nico Laagland programmadirecteur bestrijding georganiseerde criminaliteit Noord-Brabant; destijds: directeur SIOD | Roelof Kruize algemeen directeur Waternet, gemeente Amsterdam | Jenny Thunnissen IG Leefomgeving en Transport, Infrastructuur en Milieu; destijds: DG Belastingdienst | José Hilgersom provinciesecretaris Zuid-Holland; destijds: algemeen directeur dienst Sociale Zaken en Werkgelegenheidsprojecten, gemeente Den Haag | Peter van Zunderd destijds: korpschef KLPD | Erry Stoové destijds: hoofddirecteur COA | Herma Rappa directeur Uitvoering Dienst Regelingen; destijds: directeur IBG

Verschenen in PM, 2 november 2012