Tweede Kamerlid Gert-Jan Segers van de ChristenUnie wil dat er zogeheten vrederechters komen, die laagdrempelig en dicht bij mensen in de buurt recht kunnen spreken. Deze buurtrechters kunnen net als de van tv bekende ‘rijdende rechter’ bemiddelen en rechtspreken in kleine zaken. Een meerderheid van het VNG Magazine Panel schaart zich achter het initiatief van de ChristenUnie.

Segers denkt bij het instellen van buurtrechters niet aan een kantongerecht in iedere gemeente, zo zei hij tijdens een debat in de Tweede Kamer. ‘Mijn voorstel is om met enige regelmaat in elke gemeente een rechter een middag zitting te laten nemen op locatie’, aldus de parlementariër. ‘In het dorp of in de stad, in een buurthuis, een Veiligheidshuis of een Centrum voor Jeugd en Gezin, waar je voor een klein bedrag kleine zaken kunt voorleggen.’
Bijna driekwart van de leden van het VNG Magazine Panel die op onze oproep reageerden, is voorstander van zo’n buurtrechter. Volgens wethouder Jan Hordijk (VVD) uit Zuidplas stappen mensen soms te snel naar de rechter. ‘Het is goed eerst met elkaar in gesprek te gaan’, aldus Hordijk. ‘Een vrederechter zou een mediation-rol kunnen pakken, zodat het niet leidt tot allerlei juridisch gedoe, maar het probleem aan de “keukentafel” kan worden opgelost.’ Jurist Dirk van Vliet van de gemeente Amsterdam vindt dat ‘álle initiatieven om te komen tot alternatieve geschilbeslechting buiten de formele bezwaar- en beroepsprocedures een serieuze kans verdienen’. Volgens Van Vliet zijn de formele trajecten sleets geworden. ‘En het werkelijk oplossend vermogen ervan is in de praktijk gering.’

Escaleren
CDA-raadslid Ben van Veen uit Hengelo constateert dat overlast en conflicten kunnen voortslepen en soms zelfs escaleren. ‘Verwoede pogingen van instanties om dit te voorkomen en bemiddeling van de burgervader ten spijt.’ Een lokale vorm van rechtspraak kan volgens hem een alternatief zijn, ‘omdat een buurtrechter een onafhankelijke positie heeft en een meer uitgebreid en verfijnd instrumentarium tot zijn beschikking heeft’.
De Texelse wethouder Hennie Huisman (VVD) lijkt het prima als de rechter ter plekke de situatie in ogenschouw neemt en betrokken partijen kan horen. ‘Ik verwacht dat dit zal leiden tot kortere behandeltijden en efficiëntere procesvoering’, zegt Huisman. CDA-raadslid Margreet Bosma in Zwartewaterland is het daarmee eens. ‘Zwaardere rechtszaken kunnen dan eerder behandeld worden.’
Segers voert ook het argument aan dat het regelmatig langskomen van een vrederechter in wijken en buurten helpt om verhoudingen te herstellen en de samenleving veilig en leefbaar te maken. ‘De vrederechter kan daarmee ook de gewone rechtspraak ontlasten’, aldus Segers. Hordijk is het hiermee wel eens, maar ziet ook een probleem. ‘In hoeverre vormt dit een inperking van de rechten van onze burgers om naar de “gewone” rechter te gaan?’

Bezuinigen
Fred Schenk, raadslid voor De Liberalen in Bunnik, ziet niets in buurtrechters. ‘Laten we vooral de bestaande middelen inzetten’, aldus Schenk. ‘Ik zie wel wat in het aanbieden van buurtbemiddeling, dat is echter iets wat op lokaal niveau ingevoerd moet worden. Voor Amsterdam wil je andere middelen inzetten dan voor Staphorst. Het voorstel klinkt een beetje als het uithollen van de rechtspraak, of een manier om erop te bezuinigen.’ Luuk Preijde, PvdA-raadslid in Bronckhorst is het met hem eens. ‘Bemiddelen oké, maar dit niet!’ En Erich Wünker, VVD-raadslid in Oldambt, antwoordt kort maar krachtig: ‘Geen nieuwe laag bij de rechterlijke macht.’ Hij vindt dat ‘veiligheid en leefbaarheid uit de mensen zelf moeten komen’.

Over de zaken waarover de buurtrechter zich zou kunnen buigen, zijn de panelleden behoorlijk eensluidend. Vooral burenruzies worden genoemd – geschillen door overlast van huisdieren, (te hoge) schuttingen en geparkeerde auto’s. Voornamelijk ergernissen die niet in regels te vatten zijn en dus nauwelijks geschikt voor de reguliere rechtspraak, concludeert D66-fractievoorzitter in Oldambt Johnny de Vos. ‘Maar daarmee wel de ergernissen waar de buurt grote last van heeft.’

++++++++++++++++++++++++++++++

Het duurt nog wel even eer er vrederechters zijn…
Tweede Kamerlid Gert-Jan Segers (CU) bracht het idee van het instellen van zogeheten vrederechters begin deze maand in tijdens de behandeling van de begroting van het ministerie van Veiligheid en Justitie. De Kamer nam daarop een motie aan waarin minister Ard van der Steur wordt opgeroepen een onderzoek te doen naar de haalbaarheid van dit plan. De bewindsman heeft inmiddels toegezegd dat het Wetenschappelijk Onderzoek- en Documentatiecentrum (WODC) dit onderzoek gaat uitvoeren. De agenda voor het WODC van 2017 was al vastgesteld, dus de resultaten van het onderzoek worden medio 2018 verwacht.

Verschenen in VNG Magazine, 16 december 2016