In juni 2019, tijdens de algemene ledenvergadering in Barneveld, stellen de leden van de VNG de Meerjarenvisie Gemeenten 2020-2024 vast. De komende maanden trekt de VNG het land in en gaat in gesprek over de thema’s die in de regio spelen. VNG Magazine peilt alvast bij de voorzitters van de provinciale afdelingen welke prioriteiten zij hebben voor de meerjarenvisie.

Maarten Divendal, burgemeester van De Ronde Venen, geeft namens de afdeling Utrecht aan niet vooruit te willen lopen op de gesprekken die nog gaan plaatsvinden. Utrecht is pas in februari 2019 aan de beurt voor een bezoek van de VNG. ‘Wat ik nadrukkelijk hoop, is dat de meerjarenvisie voortbouwt op de inzet van de VNG in het Interbestuurlijk Programma’, zegt Divendal. ‘Dat betekent dat gemeenten in staat worden gesteld op de speerpunten die we als gemeenschappelijke overheden stellen, eigen beleid kunnen voeren.’ In de praktijk is dit volgens Divendal niet altijd vanzelfsprekend. ‘Regels van het Rijk of belemmeringen van de provincie willen dit nog weleens in de weg staan.’
De energietransitie is een thema (bijna altijd in een adem genoemd met duurzaamheid) dat vrijwel elke provinciale afdeling noemt als we vragen naar de belangrijkste prioriteiten voor de gemeenten in hun regio. Ook bereikbaarheid, mobiliteit, inclusie en informatiesamenleving komen veelvuldig aan bod.

Voor de Friese gemeenten zijn een vitaal platteland, energie en klimaat en ontwikkeling van de democratie de drie belangrijkste speerpunten voor de komende jaren, zo laat burgemeester Fred Veenstra van De Fryske Marren weten. Deze onderwerpen zijn onlangs tijdens de Friese bestuurdersdag besproken. Het thema energie en klimaat is in het hele land belangrijk, erkent hij. ‘Maar in Friesland speelt het landschap een grote rol als we het hebben over zonneparken en windmolens. Ze kleuren het landschap immers.’
Hetzelfde geldt voor burgerbetrokkenheid en overheidsparticpatie. ‘Ook dit speelt overal, maar bij ons is de afgelopen jaren een flink aantal grote gemeenten ontstaan. Daarom is het gesprek over de rol van dorpen, de (verminderde) nabijheid van de overheid en de afnemende belangstelling voor de (lokale) democratie hier al behoorlijk op gang gekomen.’ Tegelijkertijd verhardt het debat en verwijderen groepen zich van elkaar, ziet Veenstra. ‘Of het nu over gaswinning, een afvaloven of vliegveld Lelystad gaat: hoe bereiken we elkaar en kunnen we tot consensus komen?’

Burgemeester Marga Vermue van Sluis heeft de leden van het algemeen bestuur van de afdeling Zeelandgevraagd naar de belangrijkste onderwerpen voor de komende jaren. ‘Zeeland heeft gekozen voor thema’s die nagenoeg alle beleidsvelden van de gemeenten treffen en vragen om een integrale aanpak’, aldus Vermue. Voor de Zeeuwse gemeenten zijn dit: informatiesamenleving, klimaat, energietransitie en leefomgeving en inclusieve samenleving. 

Naast duurzaamheid en economie/mobiliteit/woningbouw vormt de samenwerking met medeoverheden voor de Noord-Hollandse gemeenten een belangrijk aandachtspunt. De onderwerpen zijn gedestilleerd uit de college- en raadsprogramma’s. ‘Het zijn onderwerpen waarop het hoe nog niet is uitgekristalliseerd, terwijl gemeenten al wel een min of meer ingevuld idee hebben van het wat’, zegt burgemeester Han ter Heegde van Gooise Meren. Hij wijst erop dat veel gemeenten in Noord-Holland met herindeling te maken hebben. ‘Dit raakt de relatie tussen gemeenten, de rol van gemeenschappelijke regelingen en de relatie tussen gemeenten, provincie en het Rijk’, aldus Ter Heegde. ‘Bij dit thema speelt de vraag van de zeggenschap van gemeenten over de eigen toekomst.

Burgemeester Rikus Jager van Westerveld vindt het lastig een rangschikking te maken in de opgaven die voor de gemeenten in Drenthe van belang zijn. ‘Veel opgaven hebben met elkaar te maken of overlappen zelfs’, zegt hij. De ambtelijk secretaris van de Vereniging van Drentse Gemeenten heeft een rondje gemaakt langs de colleges van B en W en dat heeft een aantal ‘focusopgaven’ opgeleverd: leefbaarheid en krimp, het oplossen en voorkomen van problematische schulden, goed openbaar bestuur in een veranderende samenleving en succesvol samenwerken.

In Brabant staat ‘onze samenleving’ centraal, vertelt burgemeester Marieke Moorman van Bernheze. ‘De samenleving is immers waar wij het voor doen, en de inwoners maken de gemeente.’ Dit vertaalt zich in drie thema’s: informatiesamenleving, inclusieve samenleving en veranderende samenleving.
Samen met de provincie doet de Vereniging Brabantse Gemeenten onderzoek naar sociale tweedeling. Moorman: ‘We onderzoeken hoe gemeenten en provincie de dreigende sociale tweedeling in de maatschappij herkennen en adresseren. Welke instrumenten kunnen we daarbij inzetten, teneinde deze tweedeling te verminderen of te voorkomen dat deze versterkt wordt? We willen weten hoe bestuurskracht sociale inclusie kan ondersteunen.’ De resultaten worden in februari 2019 gepresenteerd.

Ed Rentenaar, wethouder voor de Inwonerspartij in Lelystad, noemt maar liefst vier prioriteiten die voor de afdeling Flevoland van belang zijn: duurzaamheid/energietransitie, regionale samenwerking, toerisme en recreatie als economische motor voor de regio en informatiesamenleving. Deze thema’s zijn afkomstig uit het visiedocument VNG Flevoland: in transitie. ‘De gemeenten in Flevoland hebben voldoende te bieden aan toeristische bezoekers’, licht Rentenaar toe. ‘Daar zouden we meer aandacht aan kunnen besteden.’

De betekenis van de meerjarenvisie ziet burgemeester John Berends van Apeldoorn vooral in ‘het geven van ruimte voor ontwikkeling en versterken wat goed gaat’. Voor de afdeling Gelderland zijn bereikbaarheid en doorstroming van belang, onder meer vanwege de belangrijke vervoersassen – via weg, water en spoor – die de regio omvat. Daarnaast wijst de burgemeester op leefbaarheid, veiligheid en sociale samenhang.
Hij vraagt van de VNG ook aandacht voor bestuurskracht. ‘Samen met de provincie werken we aan het versterken van de rol van het openbaar bestuur in de Gelderland Academie. Dat soort initiatieven doen we zelf, maar steun is welkom.’

De belangrijke prioriteiten voor de gemeenten in Groningen zijn geformuleerd in het Nationaal Programma Groningen. Samen met de provincie en het Rijk hebben de gemeenten vastgelegd hoe ze gaan werken aan de verbetering en de versterking van het toekomstperspectief van de inwoners, zegt Koos Wiersma, burgemeester van De Marne. Daarbij gaat het om wonen, energie en klimaat en economie en arbeidsmarkt.

Voor de afdeling Zuid-Holland staat de VNG-bijeenkomst pas voor februari 2019 op de rol, vandaar dat burgemeester Klaas Tigelaar van Leidschendam-Voorburg nog geen pasklaar antwoord heeft. Het bestuur heeft echter al wel een aantal prioriteiten benoemd: informatiesamenleving, energietransitie en regionale samenwerking en arbeidsmarkt. Bij het laatste punt gaat het volgens Tigelaar om ‘een oplossingsgerichte aanpak per regio, met gebruikmaking van de kracht van de netwerksamenleving’.

In Overijssel pakken ze het naar eigen zeggen anders aan. Om tot de belangrijkste onderwerpen voor de meerjarenvisie te komen, is volgens Martijn Dadema, burgemeester van Raalte, gekozen voor een ‘aansprekende en interactieve’ methode, ‘waarmee we op het eerste gezicht afwijken van de VNG-standaard’.
Alle 25 Overijsselse gemeenten participeren in drie platforms: sociaal, ruimtelijk en financieel. Dadema: ‘Tijdens de platformvergaderingen delen bestuurders ervaringen, doen ze inspiratie op en werken ze samen aan het uitdiepen van thema’s. Zij zorgen ook voor een heldere en actieve stroom van informatie en signalen vanuit Overijssel naar Den Haag en vice versa.’ De VNG schuift de komende periode aan bij de drie platformvergaderingen waar de Overijsselse prioriteiten ter sprake komen.

De afdeling Limburg geeft aan tijdens de Limburgse Bestuurdersdag op 21 november een enquête te houden over de prioriteiten.

Verschenen in VNG Magazine, 9 november 2018