Meer dan de helft van de 75-plussers zegt zich eenzaam te voelen. Oud-wethouder in Amsterdam Eric van der Burg trekt als ambassadeur door het land om gemeenten te vragen de strijd tegen de eenzaamheid aan te gaan. Overal wordt hij met open armen ontvangen.

Bijna een jaar geleden presenteerde minister Hugo de Jonge (VWS) het programma Eén tegen eenzaamheid, een actieplan om de eenzaamheid onder ouderen te verminderen. Vlak daarna stelde hij twee ambassadeurs aan: Marianne van den Anker, voormalig wethouder in Rotterdam, en haar Amsterdamse evenknie Eric van der Burg. Zij hebben het land min of meer in tweeën gedeeld: Van den Anker neemt de zuidelijke helft voor haar rekening, Van der Burg gaat de noordelijke gemeenten af. Zo was hij in de tweede week van januari in Aalsmeer en stonden drie dagen later Amstelveen en Haarlem op het programma. Uiteindelijk is het de bedoeling dat alle gemeenten meedoen, maar de ambassadeurs gaan eerst langs bij G4, G40, de kleinste gemeenten, samenwerkingsverbanden en gemeenten waar het probleem volgens cijfers van het CBS het hardnekkigst is.

Het doel van de bezoeken die Van der Burg en Van den Anker afleggen, is gemeenten te activeren werk te maken van hun aanpak tegen eenzaamheid. Ouderen verliezen hun netwerk doordat ze stoppen met werken, kinderen ver weg wonen, hun partner en vrienden overlijden. Als ze dan ook nog eens minder mobiel worden, kunnen er zomaar dagen voorbijgaan zonder dat ze iemand zien of spreken. Meer dan de helft van de 75-plussers voelt zich eenzaam, zo blijkt uit onderzoek. Dat zijn ruim 700.000 personen.

Van der Burg vraagt de wethouders zich in te spannen om eenzaamheid tegen te gaan. De eerste 75 gemeenten die meedoen, komen in aanmerking voor ambtelijke ondersteuning. Gedurende een halfjaar kunnen ze een dagdeel per week advies krijgen van een van de kwartiermakers die het ministerie van VWS momenteel werft.

Van der Burg merkt dat de wethouders hiervoor openstaan. ‘Ze mogen zelf weten waar ze deze ondersteuning inzetten. Dat kan het schrijven van een beleidsnota zijn, het organiseren van een conferentie of hulp bij het op touw zetten van een lokaal netwerk.’

Gemeenten mogen ook hun krachten bundelen. ‘Als twintig gemeenten samenwerken, hebben ze een halfjaar lang fulltime twee adviseurs tot hun beschikking’, rekent Van der Burg voor.

Lokale coalitie

Als het aan minister De Jonge ligt, is er straks in alle gemeenten een lokale coalitie actief. Van der Burg: ‘Op landelijk niveau proberen we met allerlei organisaties afspraken te maken, dat varieert van de KNVB en de bridgebond tot Albert Heijn, het notariaat en de kappersbranche.’

Gemeenten kunnen straks met lokale partijen – de plaatselijke voetbalclub en de supermarkt bijvoorbeeld – een coalitie smeden, die activiteiten organiseert om eenzaamheid te bestrijden, zoals wandelvoetbal of een koffiehoekje bij Albert Heijn. Bij de kapper liggen folders over wat er in de gemeente allemaal te doen is en notarissen kunnen ouderen op activiteiten wijzen als ze er een afspraak hebben voor een testament.

Een aandachtspunt is volgens Van der Burg dat er te eenzijdig naar het probleem wordt gekeken. ‘Er komen allerlei activiteiten om sociale eenzaamheid te bestrijden, maar we moeten er ook voor zorgen dat we iets tegen emotionele eenzaamheid doen.’ Daarmee bedoelt hij dat het goed is als iemand ergens koffiedrinkt, maar hij of zij komt vervolgens wel in een stil en donker huis terecht.

Van der Burg is vooral op zoek naar initiatieven die ervoor zorgen dat er meer contact komt tussen mensen. Zo is hij erg gecharmeerd van OOPOEH, dat staat voor Opa’s en Oma’s Passen Op Een Huisdier. En dat is precies wat het is. Iemand die werkt, levert ’s ochtends zijn hond af bij zijn oudere buurman. Die laat de hond twee keer uit en aan het eind van de dag haalt de eigenaar zijn hond weer op. ‘Het mooie hieraan is’, zegt Van der Burg, ‘dat de oudere niet als zielig wordt gezien, hij helpt immers zijn buurman. Daarnaast heeft hij minstens twee contactmomenten en komt hij buiten de deur.’

De ambassadeurs helpen gemeenten ook doordat ze over allerlei data beschikken en die met hen delen: cijfers van onder meer het CBS en het RIVM over eenzaamheid. En ze verzamelen her en der goede voorbeelden om eenzaamheid aan te pakken, zodat gemeenten niet zelf het wiel hoeven uit te vinden.

Betrokken

In Aalsmeer trof Van der Burg naar eigen zeggen ‘twee buitengewoon betrokken wethouders’. Hij werd niet alleen ontvangen door wethouder

Wilma Alink (D66), die zorg in portefeuille heeft, maar Robbert-Jan van Duijn (CDA), verantwoordelijk voor jeugd(zorg), schoof eveneens aan. Van der Burg vindt dat laatste belangrijk. ‘Het programma richt zich op eenzaamheid onder ouderen, maar dit probleem doet zich ook voor bij jongere generaties.’

Het bezoek van Van der Burg aan Amstelveen is niet onopgemerkt gebleven. Enthousiast twitterde wethouder Marijn van Ballegooijen (PvdA) na afloop een foto van hem en Van der Burg: ‘Vanmiddag had ik mooi bezoek: de Nationale Eenzaamheids Ambassadeur @ericvanderburg. Ik heb toegezegd dat @Gem_Amstelveen aansluit bij de nationale eenzaamheidsaanpak van minister @hugodejonge. We gaan samen een mooi plan maken!’

+++++++++++++++++++

Telefoneren tegen eenzaamheid

De Ouderenlijn is een nieuw initiatief in de strijd tegen eenzaamheid. Ouderen worden in de gelegenheid gesteld sociale contacten op te doen. Ze worden automatisch telefonisch verbonden en kunnen elkaar aanmerken als favoriet. Op zogeheten favorietendagen kunnen zij elkaar in real life ontmoeten. Het ministerie van VWS ondersteunt de Ouderenlijn en een aantal zorgverzekeraars heeft aangegeven te willen samenwerken.

Emmen is de eerste gemeente die dit initiatief subsidieert. Wethouder Robert Kleine (CDA) trekt ruim drieduizend euro uit voor een pilot in Emmen-Oost. ‘Huisartsen en welzijnsorganisaties gaan in drie wijken aan de slag om de Ouderenlijn komend jaar onder de aandacht van de juiste ouderen te brengen’, vertelt Kleine.

Begin 2020 vindt een evaluatie plaats. Wanneer het initiatief een succes is, is volgens Kleine op voorhand niet te kwantificeren. ‘Als er twee matches zijn gemaakt, kun je de conclusie trekken dat het niet werkt. Maar of het er nu tweehonderd of tweeduizend moeten zijn, vind ik lastig te zeggen.’

Een kwart van de inwoners van Emmen is 65 jaar of ouder en dat aantal groeit de komende jaren door naar 30 procent, verwacht de wethouder.

De Ouderenlijn is een van de initiatieven in een breder palet aan activiteiten om eenzaamheid tegen te gaan. Zo faciliteert de gemeente bijvoorbeeld een initiatief waarbij vrijwilligers samen met ouderen naar het theater gaan. Afgelopen najaar won het project Emmen Leeftijdsvriendelijk de Leve Lang Kunstprijs van BNG Bank voor beste Age Friendly Cultural City.

+++++++++++++++++++++++

Het actieprogramma Eén tegen eenzaamheid van minister Hugo de Jonge (VWS) heeft als doel een trendbreuk onder ouderen te bewerkstelligen: minder eenzaamheid onder 75-plussers. Hiervoor stelt hij de komende jaren 26 miljoen euro beschikbaar.

De minister heeft twee actielijnen benoemd: het signaleren en bespreekbaar maken van eenzaamheid en het doorbreken en duurzaam aanpakken van eenzaamheid. Zo zou De Jonge graag zien dat alle 75-plussers jaarlijks een bezoek aan huis krijgen.

De landelijke coalitie neemt hierin het voortouw. De minister hoopt dat elke gemeente straks een lokale coalitie heeft. Inmiddels hebben 25 gemeenten zo’n samenwerkingsverband opgetuigd, onder meer de grote steden Amsterdam, Rotterdam en Den Haag. Ook in gemeenten als Alblasserdam, Boxtel, Lansingerland en Woudenberg zijn lokale coalities actief.