Het nieuwe kabinet heeft de ministeries een forse taakstelling opgelegd. De rijksoverheid moet 750 miljoen euro bezuinigen, wat neerkomt op een afslanking van zo’n 15.000 ambtenaren. Vóór 15 juni moeten de departementen met een plan van aanpak komen.

Een inventarisatie langs de departementen levert een wisselend beeld op. Het ene ministerie heeft al een heus ‘Veranderteam’ in het leven geroepen en een ander brengt de taakstelling onder bij een projectdirectie die zich toch al bezighield met een nieuwe manier van werken. Een derde ministerie maakt zogeheten ‘Houtskoolschetsen’ waarbij ook wordt geëxperimenteerd met het door elkaar husselen van de directoraten-generaal. Maar bij verreweg de meeste departementen is het vooral nog veel nadenken en overleggen. En zolang men er nog niet uit is, wordt er natuurlijk weinig over naar buiten gebracht.
Toch zijn de meeste directeuren Voorlichting – want het onderwerp is dermate belangrijk dat niet elke willekeurige persvoorlichter er het woord over mag voeren – wel bereid PM te vertellen in welk stadium het departement zich bevindt. Zo zegt Jeroen Sprenger van Financiën dat de verschillende organisatie-eenheden van het ministerie op dit moment de balans aan het opmaken zijn. Met uitzondering van de Belastingdienst, want die wordt in haar geheel ontzien. ‘Zij bekijken wat ze kunnen doen om de taakstelling in te vullen.’ Half april zal de Bestuursraad een totaaloverzicht hebben, waarop het plan voor minister Ter Horst zal worden gebaseerd.

Niet acuut
Op Buitenlandse Zaken heeft SG Flip de Heer de ambtenaren laten weten dat de bezuinigingsoperatie betekent dat er ‘misschien’ vierhonderd formatieplaatsen moeten verdwijnen. Plaatsvervangend directeur Voorlichting Peter Mollema hecht eraan te benadrukken dat dit getal nog onzeker is. Hij kan ook nog weinig zeggen over een plan van aanpak. ‘De komende maanden zal moeten blijken om hoeveel ambtenaren het gaat en hoe BZ de taakstelling precies gaat invullen.’
Het ministerie van OCW heeft de bezuinigingsoperatie ondergebracht bij de al bestaande projectdirectie OCW Verandert. Er zijn nog geen concrete plannen hoe de taakstelling zal worden ingevuld. ‘SG Koos van der Steenhoven wil het relateren aan het beleidsprogramma van het kabinet,’ zegt persvoorlichter Hans van den Broek. ‘Op grond daarvan zal naar de taken worden gekeken: wat kunnen we doen en wat moet er worden geschrapt.’ Van den Broek voegt er aan toe dat het allemaal niet acuut is. ‘In 2007 hoeven we immers nog niet te bezuinigen.’
Voor het ministerie van Algemene Zaken betekent de taakstelling een verlies van ‘rond de tachtig fte’. Het proces staat onder leiding van de Bestuursraad, waarvan de SG en de DG van de Rijksvoorlichtingsdienst, alsmede hun plaatsvervangers, deel uitmaken, zo mailt RVD-baas Gerard van der Wulp. Meer wil hij er niet over kwijt. ‘In dit stadium is hierover niemand aanspreekbaar.’

Zoekende
Het meest vergevorderd lijkt het ministerie van LNV. Teun Klumpers, plaatsvervangend directeur Landbouw, is een aantal maanden vrijgesteld van zijn functie om het door het departement opgezette Veranderteam te leiden. Dat LNV voorop loopt, bestrijdt hij. ‘Wij zijn er zo snel ingestapt, omdat we er de tijd voor willen nemen,’ zegt Klumpers. ‘Maar andere departementen zijn er net zo goed mee bezig.’ Volgens de LNV’er is voor iedereen helder wat het doel is, ‘dat staat namelijk in het coalitieakkoord’. De manier waarop dat wordt bereikt, is nog volop onderwerp van discussie. Klumpers: ‘Iedereen is nog zoekende.’ Met zes andere ambtenaren, die voor deze klus ook tijdelijk van hun eigenlijke functie zijn vrijgesteld, maakt hij een plan hoe de taakstelling op LNV (die zo’n 850 formatieplaatsen betreft) kan worden gerealiseerd. Dit document zal in juni, vóór de 15e, via de Bestuursraad en de minister naar Guusje ter Horst worden gestuurd.
Of de bezuinigingen momenteel het gesprek van de dag zijn op de Haagse burelen, betwijfelt Klumpers. ‘We hebben dit natuurlijk al eens eerder meegemaakt.’ Vier jaar geleden kreeg de rijksoverheid ook al een behoorlijk taakstelling opgelegd. LNV heeft destijds behoorlijk wat fte’s ingeleverd, meent hij. ‘In die zin is het niet nieuw, ambtenaren zijn wel wat gewend.’ Wat niet wegneemt dat die operatie nog goed op het netvlies staat. ‘De littekens zitten zeker nog in de organisatie.’

Verschenen in PM, 12 april 2007