Aan Roel Bekker de taak de overheid te vernieuwen. Flexibilisering is daarbij het toverwoord. Wat vinden ambtenaren hier eigenlijk van? En zijn zij te spreken over de nieuwe cao? PM vroeg het aan een aantal lezers.

Wat is het eerste dat in u opkomt, als u het woord flexibilisering hoort? Zo luidde een van de vragen aan de lezers van PM. De antwoorden lopen uiteen van ‘een goede zaak’ en ‘meer doen met minder ambtenaren’ tot ‘bezuinigen’ en ‘kom eens met wat nieuws!’ Kortom, ambtenaren zijn verdeeld over wat flexibilisering voor hen betekent. Ruim 59 procent van het PM Panel (zie kader) heeft een positieve kijk op flexibilisering, bij 41 procent roept het negatieve gevoelens op. Een ambtenaar van het ministerie van LNV ziet flexibilisering als ‘het verloren gaan van inhoudelijke kennis en betrokkenheid’. Jos Timmerman van Rijkswaterstaat noemt het kretologie. ‘De overheid loopt achter allerlei hypes in het bedrijfsleven aan, maar dan een paar jaar later, zonder zich ervan bewust te zijn dat de overheid een fundamenteel ander type organisatie is.’ Volgens Timmerman kan flexibilisering een goede oplossing zijn, ‘maar dan moet het gaan om het verminderen van stroperigheid’. Hij ziet nog geen duidelijke aanwijzingen hoe dat ingevuld gaat worden. ‘Ik verwacht er dan ook niet veel van.’
En toch, als je ambtenaren vraagt of ze bereid zijn op een ander departement een functie te aanvaarden, antwoordt 90 procent instemmend. Soms met een kanttekening – ‘mits men gebruikmaakt van de expertise waarover ik beschik’ – maar de bereidheid naar een ander ministerie te verhuizen is groot. Dat er op dat terrein nog veel moet gebeuren, blijkt wel uit de ervaring van Jan Pieter Vermeulen, werkzaam als procesmanager bij de Dienst Landelijk Gebied: ‘Ik heb inmiddels bij Vrom, VenW en LNV gewerkt. Overstappen is steeds weer een hele papieren rompslomp die best minder zou kunnen.’
Dat constateert ook Jan Willem Dieten van Abvakabo FNV. ‘Als een ambtenaar op een ander departement aan de slag gaat, heeft hij een ontslagbrief nodig van de SG waarna hij een nieuwe aanstelling op het andere ministerie krijgt. Daar wordt dan weer een nieuw personeelsdossier aangemaakt.’ De bonden omarmen het begrip flexibilisering, maar geven er een andere invulling aan. ‘Niet ambtenaren moeten flexibel worden, maar de organisatie,’ aldus Dieten.

Minder verlofdagen
De afgelopen maanden heeft Dieten, namens de vakbonden, veelvuldig onderhandeld met de minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties over de arbeidsvoorwaarden. Het merendeel van de lezers is te spreken over de nieuwe cao die de bonden eind april met Guusje ter Horst (PvdA) overeenkwamen. Bijna 76 procent geeft aan ‘er blij mee te zijn’, tegenover maar 10 procent die er niets in ziet. Ruim 14 procent van de ondervraagden heeft geen idee. Het meest positief aan de cao vinden de ambtenaren de salarisstijging, gevolgd door de dertiende maand. Dat ambtenaren nu eindelijk ook een eindejaarsuitkering in de vorm van een dertiende maand krijgen, vindt 63 procent terecht. Ruim 26 procent vindt het onterecht en 11 procent heeft er geen mening over. John van Dijk, chef kabinet en protocol op het ministerie van VWS, voert de gelijke behandeling met de private sector aan als rechtvaardiging voor het invoeren van de dertiende maand. Hij gaat er hierbij overigens vanuit dat ‘verdere gelijkschakeling van de arbeidsvoorwaarden zich doorzet’. Chris Breebaart van Verkeer en Waterstaat ziet het anders: ‘Het is modieus om als ambtenaar op een werknemer in een bedrijf te willen lijken. Ik klaag niet over de dertiende maand, maar ik heb wel ooit gekozen om ambtenaar te zijn en bij een non-profitorganisatie te gaan werken.’ Bert Bos, acountmanager van het Expertisecentrum Arbeidscommunicatie Rijk (BZK), vindt dat ‘het inkomensplaatje van de overheid een afspiegeling hoort te zijn van hetgeen in de rest van de wereld bij grotere organisaties wordt gedaan’. Over de salarisverhoging is hij minder te spreken: ‘Dat houdt de inflatie niet eens bij.’ En de nominale eindejaarsuitkering ‘is een sigaar uit eigen doos’, aldus Bos. Ivo Blommaart, werkzaam bij BZK, sluit zich daarbij aan. ‘Ik ben blij met de nieuwe cao,’ zegt hij. ‘Afgezien van het feit dat het deels een sigaar uit eigen doos is, gaan we er financieel op vooruit.’ Ook Jan van Tol, ambtenaar op LNV, rept van de spreekwoordelijke sigaar uit eigen doos. Hij gebruikt de uitdrukking als antwoord op de vraag met welke afspraak uit de CAO de lezer van PM het minst blij is: de vermindering van het aantal verlofdagen. Bijna een derde van de respondenten is het met hem eens. Met ingang van 2008 vervalt het recht op doorbetaald verlof bij verhuizingen, ondertrouw, overlijden van verwanten hoger dan de 2de graad en bij ambts- of huwelijksjubilea. Als ambtenaren in het huwelijksbootje stappen mogen nog maar twee doorbetaalde vrije dagen worden opgenomen, in plaats van de huidige vier. ‘Dit is de enige concessie die we gedaan hebben,’ verdedigt onderhandelaar Dieten van Abvakabo FNV.
De looptijd van de cao staat op de tweede plek van meest negatieve punten. ‘Vier jaar is wel erg lang voor een cao,’ reageert Harry Oldersma van het ministerie van Economische Zaken. Dieten is het met hem eens dat het een lange periode betreft. ‘Maar die heb je nodig als je tot een dertiende maand wilt komen.’ Hij wijst op de ‘veiligheidsklep’ die in de cao is opgenomen. ‘Als in 2009 of 2010 blijkt dat de inflatie fors hoger is, kunnen we opnieuw over de salarissen onderhandelen.’

Taakstelling
Wiens job er over vier jaar in elk geval op moet zitten, is die van Roel Bekker, de programma-SG voor de vernieuwing van de rijksdienst. Bijna de helft van de respondenten is het eens met de stelling dat de wijze waarop Bekker bezig is niets te maken heeft met vernieuwing van de rijksdienst, maar puur een taakstellingsoperatie is. ‘Ik ben bang dat het daar wel op uitdraait,’ vreest VWS-ambtenaar John van Dijk. ‘Natuurlijk gaat het, naast modernisering, ook om een taakstelling. Er is tenslotte een besparing 750 miljoen euro ingeboekt. Stel eerst de taken vast en dan het aantal daarvoor benodigde fte’s. Veel belangrijker is het om nu eindelijk afspraken te maken van wat wèl en níet de taken van de rijksoverheid zijn.’
Veel ambtenaren hebben geen flauw idee waar Bekker mee bezig is. ‘Ik heb nog niets gezien of gehoord,’ zegt LNV’er Huib van Romburgh. ‘De taakstellingsoperatie gaat door zonder dat alternatieve werkwijzen zichtbaar worden.’ ‘Geen idee waar hij nu mee bezig is,’ reageren twee andere LNV’ers. ‘Ik kan het niet beoordelen, want ik merk er nog niets van,’ luidt het commentaar van een ambtenaar van Verkeer en Waterstaat. En haar collega Breebaart zegt: ‘Het is taakstellen, het is kortzichtig en het gaat weer mis. Tjeenk Willink heeft gelijk.’ Maar de meest veelzeggende reactie komt van Hans Wolf, inmiddels zelfstandig consulent en daarvoor jarenlang jaar werkzaam bij de Sociale Verzekeringsbank: ‘Roel Bekker? Wie is Roel Bekker?’

Verschenen in PM, 24 mei 2007