Dat de overheid in 2011 kleiner is, gelooft de Tweede Kamer wel. Of de rijksdienst tegen die tijd ook beter functioneert, is nog maar de vraag.

Roel Bekker hoeft maar naar zijn visitekaartje te kijken en hij weet weer waar hij mee bezig is. Op de achterzijde prijken alle 110 logo’s die de overheid rijk is. In 2011 is er één logo, zo verzekert minister Guusje ter Horst (BZK) de Kamer tijdens het overleg over de Nota Vernieuwing Rijksdienst.
Het nieuwe logo is wel het minste waar de Kamerleden zich zorgen over maken, hoewel Ter Horst het antwoord op de vraag van SP’er Ronald van Raak naar de kosten van deze operatie schuldig moet blijven. De aandacht is tijdens de behandeling van Bekkers nota vooral gericht op het schrappen van fte’s en taken.
De Kamer schaart zich tijdens het overleg en bloc achter de ambities van het kabinet om de rijksdienst te vernieuwen. Maar of het gaat lukken? Daar is lang niet iedereen gerust op. ‘Het is een grote, ingewikkelde operatie,’ aldus CDA’er Jan Schinkelshoek. ‘Ik blijf sceptisch, de lat ligt hoog,’ zegt Alexander Pechtold (D66).
Ter Horst zegt de Kamer toe dat de opgelegde taakstelling, uitgedrukt in geld én in fte’s, zeker wordt gehaald. ‘Daarop mag u mij afrekenen.’ Kritiek van de SP dat het de zoveelste kaasschaafoperatie is, wijst de minister van de hand. De percentages die de departementen moeten inkrimpen variëren immers van 4 tot 19 procent. ‘Als je het al een kaasschaaf wilt noemen, dan in elk geval een flexibele kaasschaaf,’ aldus Ter Horst.
Van Raak brengt nog een ander punt van zorg onder de aandacht: hoe zit het met de gedwongen ontslagen? Het is Ter Horst er alles aan gelegen dit te voorkomen, zo benadrukt ze nog eens, hoewel ze het niet kan garanderen. ‘Ik voorzie dat het voor 3.000 ambtenaren moeilijk zal worden. We zullen hen in alle opzichten proberen te helpen in hun zoektocht naar een andere baan.’
Of de rijksdienst in kwalitatief opzicht in 2011 ook is verbeterd, durft de minister niet met zoveel woorden te zeggen. ‘We doen onze stinkende best, maar we zijn natuurlijk wel afhankelijk van de departementen.’ Kritiek dat het kabinet geen keuzes durft te maken in de taken van het rijk, schuift Ter Horst rigoureus van tafel. ‘Kijk maar eens naar het coalitieakkoord, het beleidsprogramma en de begrotingen van de departementen,’ riposteert ze. ‘Er zijn wel degelijk keuzes gemaakt.’

Op de schop
Ter Horst en Bekker baseerden hun nota op de departementale plannen, waarin ieder voor zich heeft aangegeven op welke manier de opgelegde taakstelling moet worden bereikt. Zo heft Buitenlandse Zaken het directoraat-generaal Regiobeleid en Consulaire Zaken op. Woordvoerder Peter Mollema laat weten dat nog niet bekend is wat de consequenties zijn. ‘Op dit moment wordt onderzocht waar de taken naar toe gaan en welke taken mogelijk afgestoten kunnen worden,’ aldus Mollema. Bij BZ is Renée Jones, de huidige DG van het af te stoten organisatieonderdeel, belast met de taakstelling. Mollema verwacht eind van het jaar met haar plannen te komen.
Ook de top van het ministerie van Financiën gaat op de schop. De taken van de thesaurier-generaal worden overgeheveld naar secretaris-generaal Ronald Gerritse. De huidige TG, Laura van Geest, wordt DG Rijksbegroting. Bovendien beraadt Financiën zich op de pSG-functie. Op Economische Zaken zijn ze hier al over uit: op termijn verdwijnt de plaatsvervangend secretaris-generaal. Na het vertrek van Peter Vermeij eerder dit jaar, is er for the time being een interim aangesteld.
Op het ministerie van Ter Horst zelf verandert eveneens het een en ander in de structuur van de organisatie. Van de huidige drie DG’s (Koninkrijksrelaties en Bestuur, Management Openbare Sector en Veiligheid) blijven er twee over: Bestuur en Publieke Dienstverlening en Veiligheid. Rob Kuipers, nu nog DG MOS, wordt kwartiermaker van het nieuwe project-DG, dat de bedrijfsvoering van de hele rijksdienst voor rekening gaat nemen. In de Kamer verklapt Ter Horst hoe het gaat heten: DG Organisatie en Bedrijfsvoering Rijksdienst. Als het aan de minister ligt, krijgt dit directoraat-generaal doorzettingsmacht. ‘De concerntaak komt in handen van BZK, dan moet het ook kaderstellend en handhavend kunnen optreden,’ vindt Ter Horst, die daarmee tegemoet komt aan de wens van de Kamer. ‘Als een departement zich niet aan de regels houdt, dan moet het daarop aangesproken kunnen worden. Dat is nu nog niet geregeld.’
Om de Kamer een vinger aan de pols te laten houden, zegt Ter Horst toe tussentijds te rapporteren over het verloop van de vernieuwingsoperatie: twee keer per jaar een kwalitatieve analyse en jaarlijks een kwantitatief overzicht.
Het denken over vernieuwing houdt overigens niet op bij de huidige nota. Het kabinet zal deze periode nog met een voorstel komen over de overheid van de toekomst. ‘Zodra we daar intelligente gedachten over hebben, gaan we daarmee aan de slag,’ zegt Ter Horst aan het eind van het overleg. ‘Mijn SG en ik verheugen ons daar nu al op.’

De fractiewoordvoerders:
CDA – Jan Schinkelshoek
PvdA – Pierre Heijnen
SP – Ronald van Raak
VVD – Brigitte van der Burg
PVV – Hero Brinkman
GroenLinks – Ineke van Gent
ChristenUnie – Ed Anker
D66 – Alexander Pechtold

Verschenen in PM, 6 december 2007