In de tweede helft van volgend jaar zullen onderhandelingen over een nieuwe rijkscao van start gaan. Veel zaken uit de huidige cao zijn echter nog lang niet geregeld, zegt Alfred Lohman van CNV Publieke Zaak. ‘Dit moet eerst worden afgerond, anders zitten we straks met een hele vervelende erfenis.’

De huidige cao van de rijksdienst loopt eind volgend jaar pas af, maar intern beraden de bonden zich vast op nieuwe onderhandelingen. In de Trendnota Arbeidszaken Overheid 2010 kondigt het kabinet aan de nullijn te willen hanteren. ‘Dat strookt totaal niet met wat er eerder dit jaar in het Sociaal Akkoord is afgesproken,’ reageert bestuurder Alfred Lohman van CNV Publieke Zaak. Ruim twee jaar geleden was hij betrokken bij de onderhandelingen die na veel duwen en trekken een vierjarige cao opleverden. Het was de eerste keer dat minister Ter Horst (BZK) met de bonden om tafel zat. Haar voorganger, VVD’er Johan Remkes, ging in zijn laatste dagen als minister niet in op de eisen, hetgeen in februari 2007 tot een grootscheepse protestdemonstratie in Den Haag leidde. Een paar maanden later, het kabinet-Balkenende IV was inmiddels aangetreden, lag er dan toch een akkoord. Tot grote tevredenheid van de bonden gingen rijksambtenaren er in salaris fors op vooruit en zou de eindejaarsuitkering geleidelijk worden omgevormd tot een volledige dertiende maand.
In de rijkscao 2007-2010 zijn niet alleen afspraken vastgelegd over geld. Even zo belangrijk voor de bonden was de overeenstemming met het ministerie van BZK over een aantal andere zaken, zoals het opzetten van een eenvoudiger functiegebouw, een daarmee samenhangend loongebouw en het harmoniseren van de arbeidsvoorwaarden voor alle rijksambtenaren. ‘Veel van deze zaken zijn nog lang niet afgerond,’ zegt vakbondsbestuurder Lohman. ‘Dat moet eerst gebeuren, anders zitten we straks tijdens de nieuwe onderhandelingen met een hele vervelende erfenis.’

Functiegebouw
Lohman maakt zich vooral druk over het feit dat het ministerie van BZK eenzijdig een plan voor een nieuw functiegebouw heeft ontwikkeld. Hoogstwaarschijnlijk komt dit voorstel op 20 november in de ministerraad aan de orde. Vorige week lichtte minister Ter Horst tijdens het algemeen overleg over de Vernieuwing Rijksdienst alvast een tipje van de sluier. De ruim 5.000 verschillende functies die er momenteel op rijksniveau zijn, zullen worden teruggebracht naar maximaal 50. ‘Het is helder dat je de flexibiliteit ontzettend vergroot als je het aantal functies vermindert,’ zo zei Ter Horst ten overstaan van de Tweede Kamer. ‘Wij delen deze visie niet,’ benadrukt Lohman. ‘Er ontstaan nu hele brede functies waar geen enkele ambtenaar zich in zal herkennen. Daarmee kan iedereen op elke plek inzetbaar zijn en dat noemt BZK dan flexibel. Het moge duidelijk zijn dat wij het zo niet zien.’ Als het kabinet deze week met het voorstel van Ter Horst instemt, dan zal Lohman zeker nog van zich laten horen. ‘In de huidige cao staat klip en klaar dat zowel de werkgever als de bonden bij de ontwikkeling van een nieuw functiegebouw betrokken moet worden.’
Een andere afspraak uit het akkoord uit 2007 is het harmoniseren van de arbeidsvoorwaarden. ‘Dat gaat niet gebeuren, zoveel is zeker,’ zegt Lohman. ‘BZK heeft daar zelf de stekker uitgetrokken, omdat er zoveel weerstand kwam van de leiding op de departementen .’ Jammer vindt hij het wel. ‘We zullen er last van krijgen. Het is zoveel gemakkelijker als elk departement dezelfde voorwaarden hanteert. Maar de SG’s zijn blijkbaar bang een deel van hun bevoegdheden kwijt te raken.’
Of er binnen afzienbare tijd een nieuw loongebouw komt, daarover heeft Lohman ook zo zijn twijfels. ‘Dit zou eigenlijk volgend jaar ingevoerd moeten worden, maar we zijn er überhaupt nog niet aan begonnen,’ aldus de vakbondsman. ‘Sowieso vraag ik me af hoe dat moet gaan. De kosten hiervoor zijn gecalculeerd op 2 procent. Hoe gaan we daar in de voorbereiding naar de nieuwe cao mee om? Zeker in relatie tot de nullijn die het kabinet nu voorstelt. Ik kan nog niet inschatten hoe het precies gaat lopen.’

De Tweede Kamer spreekt maandag 23 november met minister Ter Horst over onder meer de Trendnota Arbeidszaken Overheid 2010 waarin het kabinet de nullijn proponeert. Tijdens dit wetgevingsoverleg komen meerdere zaken ter sprake die het overheidspersoneel betreffen, zoals het Sociaal Jaarverslag Rijk 2008 en de Nederlandse Code voor Goed Openbaar Bestuur.

Verschenen in PM, 20 november 2009