Wat wil de politiek met de overheid? PM analyseerde de verkiezingsprogramma’s en zet een aantal maatregelen die de partijen voor de publieke sector in petto hebben op een rijtje.

De VVD ‘wil een overheid die minder doet, maar wel waar levert voor ons belastinggeld’. Het CDA pleit, net als D66, voor een ‘slagvaardige overheid’ en GroenLinks is voor een ‘slank en krachtig bestuur’. De politieke partijen zijn het erover eens dat er verder kan worden bezuinigd op de publieke sector. De manier waarop verschilt. De een geeft exact aan met hoeveel ambtenaren het minder kan, een ander schrapt een bestuurslaag en partij nummer drie ziet het liefst dat de Eerste Kamer wordt afgeschaft. De PVV verwoordt het in zijn verkiezingsprogramma nog het duidelijkst: ‘De PVV ontziet zaken als de sociale zekerheid. Dat is onze keus: opkomen voor die mensen die het meest een steuntje in de rug kunnen gebruiken. Wij laten liever de overheid bloeden.’Ambtenaren
Schrappen in het aantal ambtenaren is een maatregel die het goed doet bij de kiezer, daar zijn de partijen zich van bewust. VVD en PVV zijn het meest concreet in hun bezuinigingsvoorstellen voor het ambtenarenapparaat. De PVV denkt dat het met een vijfde minder ambtenaren kan en de VVD pleit zelfs voor een reductie van een derde van het aantal ambtenaren. Maar ook de PvdA wil dat de publieke sector ‘met minder mensen meer gaat doen’ en pleit onder meer voor een ‘kleinere, maar krachtige rijksoverheid’.De ChristenUnie wil dat de door de vorige kabinetten ingezette bezuinigingen op de diverse ministeries wordt doorgezet. ‘Aanvullend daarop,’ zo schrijft de partij van Arie Slob, ‘moet verder worden gesneden in de overheid (alle overheden). Niet meer met de kaasschaafmethode, maar op inhoudelijke gronden, bijvoorbeeld daar waar taken zijn of worden gedecentraliseerd.’ De SP richt zijn pijlen op een specifieke groep ambtenaren: de communicatiemedewerkers. Vanwege de ‘wanverhouding tussen het aantal journalisten en het aantal voorlichters’ kan het aantal ambtenaren dat zich bij ministeries, provincies en gemeenten bezighoudt met communicatie verminderen.

De VVD wil de salarissen voor ambtenaren ‘in ieder geval tot en met 2014’ bevriezen, net als  SGP en ChristenUnie. Van de PVV mag er wel 20 procent van het salaris af.

D66 en CDA hebben in hun programma’s het normaliseren van de regels voor ambtenaren opgenomen. D66-Kamerlid Fatma Koser Kaya diende eerder samen met CDA-collega Eddy van Hijum een initiatief wetsvoorstel in om de rechtspositie van ambtenaren gelijk te trekken met die van werknemers in de private sector. Vlak voor aanvang van het afsluitende debat over deze Wet normalisering rechtspositie ambtenaren, begin juni, besloot de Tweede Kamer de behandeling op te schorten, omdat ze wilde wachten op het advies van de Raad van State over de weigerambtenaar. Dat advies is er inmiddels, en het debat over de wet-Koser Kaya/Van Hijum zal door de nieuwe Tweede Kamer worden opgepakt.  De VVD heeft hierover ook een passage opgenomen in het verkiezingsprogramma. De partij wil de secundaire arbeidsvoorwaarden van ambtenaren harmoniseren met die in de private sector. ‘Dit geldt dus ook voor procedures rond het ontslagrecht,’ aldus de liberalen. De SP is de enige partij die zich in het programma uitspreekt tegen de normalisering van de rechtspositie van ambtenaren.

Bestuurlijke drukte
De christelijke partijen zijn niet voornemens de bestuurlijke organisatie op de schop te nemen. ‘De bestuurlijke inrichting van Nederland blijft in stand,’ aldus de ChristenUnie. De SGP schrijft in het verkiezingsprogramma dat de drie bestuurslagen ‘in de loop van de jaren hun bestaansrecht bewezen hebben’. De SGP vervolgt: ‘Daarnaast zijn er de waterschappen, met hun eigen taken en kennis. Het huis van Thorbecke voldoet best. Natuurlijk is het goed onnodige aanbouwsels te verwijderen, maar het is onzin veel tijd en energie te steken in een dure en onnodige “verbouwing”.’ Het CDA is van mening dat ‘grootscheepse, van boven opgelegde structuurwijzigingen in het binnenlands bestuur tot mislukken gedoemd zijn’. Om de bestuurlijke drukte terug te dringen, kiest het CDA voor ‘een geleidelijke, breed gedragen en meer natuurlijke aanpak’.

GroenLinks vindt dat de organisatie van het binnenlands bestuur ‘niet meer efficiënt is’. De partij van Jolande Sap pleit voor een staatcommissie die verschillende opties voor herinrichting onderzoekt, waaronder de optie van een twee-bestuurslagenmodel. Andere partijen doen wel al concrete voorstellen om het bestuurlijk wat minder druk te maken. Zo willen de VVD en de SP de deelgemeenten en de stadsregio’s opheffen, het CDA de WGR+-regio’s, D66 de provincies (die moeten ‘landsdelen’ worden) en de waterschappen. Wat de SP betreft, kunnen de waterschappen bij de provincies worden ondergebracht.

Ook met de zelfstandige bestuursorganen is een aantal partijen een en ander van plan. GroenLinks wil het aantal zbo’s terugbrengen, terwijl het CDA ze kritisch wil doorlichten: ‘Hun meerwaarde moet worden aangetoond.’ D66 wil dat de Tweede Kamer instemmingsrecht krijgt bij de benoeming van zbo-bestuurders. ‘Ook moeten zij door de Kamer ter verantwoording te roepen zijn,’ aldus D66. De VVD pleit voor het aanbrengen van een heldere scheidslijn tussen de publieke en de private sector. Bij zbo’s bestaat volgens de liberalen ‘te vaak onduidelijkheid of een organisatie onder publieke verantwoordelijkheid valt of niet’.

+++++

Als het aan de ChristenUnie ligt worden de huidige departementen nog eens kritisch tegen het licht gehouden. ‘De indeling van alle ministeries kan logischer en slanker,’ aldus de partij in het verkiezingsprogramma. Alsof de fusie van Verkeer en Waterstaat en (delen van) Vrom tot het ministerie van Infrastructuur en Milieu nog niet genoeg overhoop heeft gehaald, pleit de ChristenUnie nu voor een ministerie van de Leefomgeving waar ‘natuur, volkshuisvesting, infrastructuur en milieu worden samengevoegd’. De VVD wil de integratieportefeuille – en dus de ambtenaren die zich met dit dossier bezighouden – onderbrengen bij het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid en de PvdA pleit voor het onderbrengen van Europese Zaken bij het ministerie van Algemene Zaken. GroenLinks wil in de nieuwe regering een minister van Internationale Samenwerking, die Buitenlandse Zaken, Ontwikkelingssamenwerking, Handel en Defensie onder de hoede heeft. De Partij voor de Dieren oppert nog een andere reorganisatie: ze is voorstander van een ministerie voor Duurzame Ontwikkeling, Ruimte, Energie en Dierenwelzijn.

Nog meer bezuinigen op Defensie
De afgelopen jaren heeft Defensie het zwaar te verduren gehad. Er is fors bezuinigd en minister Hillen waarschuwde al dat de kritische grens is bereikt.

Voor de PVV en de PvdA is het echter nog niet genoeg. ‘Door een herijking van taken kan er ook op defensie geld worden bespaard,’ aldus de PVV. De PvdA constateert dat de bezuinigingen onvermijdelijk leiden tot verdere inkrimping van de defensieorganisatie. Er moet snel duidelijkheid komen over het perspectief van medewerkers binnen de krijgmacht, vinden de sociaaldemocraten. Die mening is ook de SGP toegedaan. ‘Fnuikend voor defensiepersoneel is de voortdurende onzekerheid en onrust in de organisatie. Daarom moet er voor de lange termijn zekerheid zijn over het defensiebudget,’ stelt de SGP. ‘Als er mensen weg moeten bij defensie, dan zo min mogelijk in de operationele functies, maar in de bureaucratie.’

Het CDA constateert dat ‘verdere bezuinigingen op defensie de veelzijdige inzetbaarheid en de noodzakelijke slagkracht van de krijgsmachten aantast’. De VVD is ronduit ‘tegen nieuwe bezuinigingen op de krijgsmacht’ en wat de ChristenUnie betreft ‘gaat er meer geld naar defensie’.

Verschenen in PM, 7 september 2012