Mark Rutte wees vorige week tijdens de VVD-partijraad op het ‘Dagboek van een onderhandelaar’ dat Ed van Thijn schreef over de formatie van 1977. De onderhandelaars van PvdA, CDA en D66 brachten steeds verslag uit waarna ruzie ontstond over de interpretatie van allerlei zaken. Dit wil Rutte koste wat kost voorkomen en daarom nemen hij en zijn medeonderhandelaars gedurende de formatie radiostilte in acht. Verstandig, lijkt me zo. Voor ons journalisten en alle andere Binnenhofwatchers is het nogal irritant dat er niets naar buiten komt over wat er gaande is in de Stadhouderskamer van de Tweede Kamer, maar het zal de formatie ten goede komen.

Op vermakelijke wijze beschrijft Van Thijn in zijn dagboek de lijdensweg van de formatie in 1977, die na 171 dagen uitmondde in een fiasco voor de sociaaldemocraten. De vorming van het tweede kabinet-Den Uyl was mislukt en uiteindelijk stond Van Agt bij de koningin op het bordes. Het was onderhandelaar Van Thijn niet gelukt de tien zetels winst te verzilveren.

Op de grote winst van de PvdA na zijn er weinig parallellen te trekken met de huidige formatie. Er werd destijds geen informateur aangesteld – dat zijn ‘per definitie veredelde scharrelaars’, aldus Van Thijn, die vier jaar later overigens zelf die positie innam – en Joop den Uyl ging direct aan de slag om een kabinet met CDA en D66 te formeren.

Anno 2012 gaat het er anders aan toe. De Tweede Kamer heeft dit voorjaar het Reglement van Orde gewijzigd en het initiatief naar zich toe getrokken. Dat lijkt vooralsnog succesvol. Nadat verkenner Henk Kamp de eerste gesprekken had gevoerd, zijn VVD en PvdA onder leiding van informateurs Kamp en Wouter Bos de formatie ingegaan.

Voor ons reden in deze editie (SC40 van 4 oktober jl.) uitgebreid aandacht te besteden aan de formatie. Want hebben al die brieven van belangen- en brancheorganisaties die op dit moment naar de informateurs worden gestuurd, wel zin? Volgens drie lobbyisten die aan het woord komen, moet je je al veel eerder met je boodschap tot Den Haag richten, wil je er straks iets van terugzien in het regeerakkoord. We spraken met voorzitter Jan ten Hoopen van Actal over de brief die hij, desondanks, naar Kamp en Bos stuurde en analyseerden rapporten en adviezen over de toekomst van de gezondheidszorg, die bij de informateurs op tafel liggen.

Ook onze columnisten laten de formatie niet aan zich voorbijgaan. Peter Bootsma trekt een vergelijking met Duitsland en geeft aan waarom het daar allemaal veel sneller gaat dan hier in Nederland. Graag wijs ik u ook op onze nieuwe columnist die eens in de twee maanden de rubriek Staat en Recht voor zijn rekening neemt: voormalig minister van Justitie Ernst Hirsch Ballin. Hier treft u zijn eerste bijdrage aan.

Verschenen in SC, 4 oktober 2012