Als het aan het kabinet ligt, zullen Noord-Holland, Utrecht en Flevoland nog deze regeringsperiode worden samengevoegd. Ondanks felle kritiek zet minister Plasterk het wetsvoorstel waarmee de fusie geregeld wordt door.

Flutland, zo wordt het nieuwe landsdeel dat ontstaat als Noord-Holland, Utrecht en Flevoland samengaan, door tegenstanders genoemd. Het kabinetsvoornemen tot de fusie van de drie provincies kan bij de oppositiepartijen in de Eerste en Tweede Kamer op weinig enthousiasme rekenen. Tweede Kamerlid Madeleine van Toorenburg (CDA) had het tijdens een debat in mei vorig jaar – over de visie van minister Plasterk (BZK) op de bestuurlijke inrichting van Nederland – zelfs over ‘mega-Flutland’. SP-Kamerlid Ronald van Raak beschuldigde de minister van het gebruiken van een ‘managementtruc’. Van Raak: ‘Je dwingt met groot geweld één groot bestuur af, waarna de rest uiteindelijk wel zal volgen.’ Als het aan de SP ligt, komt de ‘monsterprovincie’ er niet. Er ontstaat ‘een wonderlijke provinciale structuur’, deed Gert-Jan Seegers van de ChristenUnie er nog een schepje bovenop. ‘Een megaprovincie met twintig keer de bevolking van Zeeland en twee keer zo groot als Gelderland.’

De Eerste Kamer stelde zich zo mogelijk nog kritischer op. Er is in december zelfs een motie aangenomen van CDA-senator Van Bijsterveld waarmee Plasterk werd opgeroepen het wetgevingsproces op te schorten. Coalitiepartijen VVD en PvdA stemden tegen de motie, net als D66. Senator Hans Engels motiveerde zijn tegenstem door te stellen dat de motie ‘staatsrechtelijk onzuiver’ is. Hiermee geeft de Eerste Kamer ‘een signaal richting de regering en de Tweede Kamer om in strijd met de staatsrechtelijke volgtijdelijkheid in het wetgevingsproces een voortijdige blokkade op te werpen tegen een wetsvoorstel dat nog in voorbereiding is’, aldus D66’er Engels.

Met 35 zetels vormen deze drie partijen in de senaat echter een minderheid. Een meerderheid in de Eerste Kamer is van mening dat de argumentatie voor de fusie, zoals de regering in de visienota Bestuur in samenhang heeft neergelegd, het samenvoegen van de drie provincies niet rechtvaardigt. Plasterk heeft de motie naast zich neergelegd, omdat hij er niet nóg een notitie aan wil wijden en een wetsvoorstel in voorbereiding had. ‘Dan kan elke Kamer van de Staten-Generaal bekijken of zij daar haar fiat aan kan geven,’ zei de bewindsman ten overstaan van de senatoren in december.

Begin deze maand liet Plasterk weten dat hij zijn wetsvoorstel voor advies naar de Raad van State heeft gestuurd en hij verwacht het in de loop van het voorjaar bij de Tweede Kamer te kunnen indienen.

+++++++++++++++++++++++++++

VRAGEN OVER: minder middenbestuur

Het kabinet wil op termijn minder provincies en zet in deze regeringsperiode een eerste stap door Noord-Holland, Utrecht en Flevoland samen te voegen.

Waarom begint het kabinet met deze drie provincies?
Omdat er al jaren over een fusie van de Randstadprovincies gesproken wordt. De commissie-Geelhoed constateerde in 2002 in het rapport Op schaal gewogen dat er ‘diverse redenen zijn om de schaal van de huidige twaalf provincies ter discussie te stellen’. Provinciale schaalvergroting in de Randstad is zelfs op korte termijn gewenst, aldus Geelhoed c.s. ‘Dit zou kunnen resulteren in een Noordvleugelprovincie, bestaande uit Noord-Holland, Utrecht en Flevoland, wat op zichzelf een stevige regio oplevert.’ Drie jaar later kwam de Holland Acht – de vier Commissarissen van de Koningin van de provincies in de Randstad en de vier burgemeesters van de grote steden – tot eenzelfde conclusie. ‘Het is de hoogste tijd om tot een bestuurlijke modernisering van de Randstad te komen, zodat het aantal bestuursorganen drastisch wordt beperkt.’ De Raad voor het openbaar bestuur opperde in 2006 dat twee aparte Randstadprovincies een goed idee zou zijn, net als de commissie-Kok het jaar daarop. Minister Donner pleitte tijdens zijn ambtstermijn als minister van BZK (2010-2011) voor een Randstadprovincie. Het kabinet-Rutte II zet nu concrete stappen met de fusie van Noord-Holland, Utrecht en Flevoland.

Hoe zit het met de andere negen provincies?
In het regeerakkoord wordt een perspectief van vijf landsdelen geschetst, maar tegenover De Telegraaf zei Plasterk begin februari dat hij aanstuurt op zeven provincies. Alleen Limburg, Noord-Brabant en Friesland zouden in hun huidige vorm blijven bestaan. Een woordvoerder van de minister bevestigt deze uitspraak. ‘Dit is wel een langetermijnperspectief,’ benadrukt hij.

Wat is het tijdpad van de fusie tussen Noord-Holland, Utrecht en Flevoland?
Plasterk hoopt het wetsvoorstel, samen met het advies van de Raad van State, dit voorjaar naar de Tweede Kamer te sturen, waarna het politieke debat erover plaats kan vinden. De Tweede Kamer zal nauwelijks een probleem zijn, maar de Eerste Kamer wordt nog een lastige hobbel, zo blijkt uit de debatten die er inmiddels over gevoerd zijn. Vanwege de provinciale verkiezingen in maart 2015 was de minister voornemens de fusie voor die tijd af te ronden. Onder druk van onder meer Commissaris van de Koning Johan Remkes van Noord-Holland heeft hij de datum van invoering verplaatst naar 1 januari 2016. Dat houdt in dat er in maart 2015 nog in de drie afzonderlijke provincies verkiezingen plaatsvinden (waarbij de nieuwe leden van Provinciale Staten de leden van de Eerste Kamer kiezen). Aan het einde van het jaar, nog voordat de nieuwe provincie op 1 januari 2016 een feit is, worden dan opnieuw verkiezingen georganiseerd. Dit betekent dat het wetsvoorstel dat de samenvoeging regelt, uiterlijk op 18 september 2015 in werking moet treden.

+++++++++++++++++++++++++++++

IPO-voorzitter Remkes: geen ‘laboratorium-experimenten’

De provincies wijzen de plannen van het kabinet voor van boven opgelegde landsdeelvorming af. In zijn toespraak voor het jaarcongres van het Interprovinciaal Overleg, afgelopen najaar, zei voorzitter Johan Remkes dat ‘het Huis van Thorbecke zich niet leent voor laboratoriumexperimenten met ongewisse uitkomst’. Volgens het IPO is onvoldoende duidelijk gemaakt wat de voordelen zijn van het vormen van vijf landsdelen en geeft Plasterk niet goed aan voor welke huidige maatschappelijke problemen het samenvoegen van provincies een oplossing is.

Tijdens zijn rondgang langs de drie fusieprovincies (in februari en maart 2013) stuitte minister Plasterk op nogal wat verzet. Dat blijkt ook uit hun reacties op het conceptwetsvoorstel dat de bewindsman afgelopen najaar ter consultatie heeft voorgelegd. Het bestuur van Noord-Holland heeft aangegeven dat het kabinet ‘zijn huiswerk moet overdoen’. Het in juni vorig jaar openbaar gemaakte wetsvoorstel ‘vormt geen basis om de voorgestelde weg in de slaan’, aldus Provinciale en Gedeputeerde Staten. Ze vinden dat er een consistente visie nodig is op de positie en de rol van de provincie. Het bestuur van de provincie Utrecht sluit zich hierbij aan. Voordat drastische keuzes worden gemaakt, wil Utrecht dat er een integrale visie op de modernisering van het gehele binnenlands bestuur wordt uitgewerkt. Ook Flevoland wijst het herindelingsontwerp van het kabinet af. De leden van Gedeputeerde Staten staan echter wel open voor een gesprek over de vorming van vijf nieuwe landsdelen, zo valt te lezen in de zienswijze op het conceptwetsvoorstel. ‘Mits het kabinet bereid is serieus te kijken naar een evenwichtige herverdeling van taken over de drie overheidslagen.’ Volgens de bestuurders van Flevoland is de onderbouwing van het fusievoorstel ‘op vrijwel alle punten zwak of zelfs feitelijk onjuist’.

Verschenen in SC, 18 maart 2014