Een dag voor het VNG Jaarcongres organiseren de partners van het programma Lokale democratie in beweging een ‘D1000’. Duizend burgemeesters, wethouders, raadsleden en hun genodigden worden die dag in Apeldoorn verwacht om met elkaar te spreken over de versterking van de lokale democratie. Burgemeester Koos Janssen van Zeist, wethouder Arne Weverling uit Westland en raadslid Roelie Bosch uit Almere blikken vast vooruit.

‘Een baanbrekend laboratorium’, zo typeerde de Belgische krant De Morgen G1000, het initiatief van de Vlaamse essayist en denker David Van Reybrouck om de democratie in zijn land te vernieuwen. Vanwege de politieke impasse waarin België na de federale verkiezingen in 2010 verkeerde, was dat hard nodig, vond hij. Duizend geselecteerde burgers kwamen bijeen en spraken over politieke thema’s om op die manier besluitvorming te stimuleren. Bestuurlijke drukte Wethouder Arne Weverling (GemeenteBelang Westland) vindt de G1000 een ‘mooi fenomeen’, maar benadrukt dat Nederland geen België is. ‘Onze democratie functioneert in principe prima’, zegt Weverling. ‘Het is allemaal wel wat bureaucratisch geworden met veel bestuurlijke drukte, maar als sturingselement werkt het.’ Dat neemt niet weg dat het goed is erover na te denken hoe we de democratie levend en dynamisch houden: ‘We hebben een soort systeemwereld gecreëerd die soms wat ver afstaat van de leefwereld.’

Volgens Weverling is de Democratie1000 – kortweg D1000 (zie kader) – een methode om een brug te slaan tussen die twee werelden. ‘Het gaat vooral om het besef bij bestuurders hoe je ervoor kunt zorgen dat burgers worden gehoord.’ Met de D1000, op 1 juni in Apeldoorn, willen de initiatiefnemers een gesprek organiseren over de lokale democratie. Raadsleden, wethouders, griffiers, secretarissen en burgemeesters uit het hele land worden uitgenodigd die dag naar Apeldoorn te komen en een introducé mee te nemen – bijvoorbeeld een inwoner uit de gemeente, een ambtenaar of een ondernemer. Weverling heeft het hele college van Westland enthousiast gemaakt voor de D1000. Zij zullen met z’n allen meedoen. Als persoonlijke introducé denkt hij aan een ondernemer. ‘Ik ben zelf een oud-ondernemer, dus ik weet hoe belangrijk het is dat de politiek de brug slaat naar het bedrijfsleven.’

24 uur van Zeist
Burgemeester Koos Janssen van Zeist weet nog niet wie hij meeneemt naar Apeldoorn. ‘Ik ga een goed maatje zoeken’, zegt hij. ‘Er hebben zich al veel mensen met goede ideeën over de democratie gemeld.’ Janssen organiseerde half februari de 24 uur van Zeist. ‘Een dag lang is op verschillende plekken in de stad met inwoners van allerlei pluimage gesproken over democratie’, vertelt hij. ‘Wat is het, wat betekent het, waar gaat het naar toe, wat verwacht je ervan en – niet onbelangrijk – wat is je eigen bijdrage eraan?’ Inmiddels is er een zogeheten Oogstavond geweest waar alle informatie van de ‘24 uur’ is verzameld. Op 30 april moet dit uitmonden in een manifestatie die is bedoeld om te komen tot activiteiten die de democratie ‘een tikkeltje zullen moderniseren’. De burgemeester hoopt een to-do-lijst op te kunnen stellen ‘waar we elkaar op kunnen aanspreken’. Hij is voorzichtig met het geven van concrete voorbeelden – ‘Dat wordt dan al snel het idee van de burgemeester dat een eigen leven gaat leiden’ – maar geeft aan dat het gaat om verbeterpunten voor zowel het functioneren van de gemeenteraad als het college, de ambtelijke organisatie en de samenleving. Daarbij zijn twee dingen belangrijk, aldus Janssen: ‘Hoe doen we recht aan de democratische verantwoordelijkheid van de raad, toch het hoofd van de gemeente, en op welke manier kan de lokale pers haar o zo belangrijke rol blijven vervullen?’

Sleutel tot succes
Janssen verwacht dat deze thema’s ook straks in Apeldoorn aan de orde zullen komen. De sleutel tot succes ligt echter op lokaal niveau, waarschuwt hij. ‘Wat in Zeist werkt, is de moeite waard om in Zierikzee over na te denken, maar hoeft niet per se dé oplossing te zijn.’ Raadslid Roelie Bosch (ChristenUnie) uit Almere, die de D1000 ook zal bijwonen, beaamt dit. Ze is enthousiast over het concept, maar heeft ook zo haar reserves. ‘Wat we in Apeldoorn bespreken over de democratie, moeten we niet vertalen in een algemeen geldend programma. Lokaal kunnen de situaties verschillen. Elke stad moet vervolgens op haar eigen manier invullen wat het best werkt. Wie ben ik om te zeggen hoe Groningen ermee om moet gaan, of Monnickendam?’ Bosch hoopt dat veel inwoners van gemeenten aanwezig zullen zijn, zodat de bestuurders het persoonlijke verhaal te horen krijgen. ‘Vervolgens moeten we dat vertalen naar wat het betekent voor het stadhuis’, zegt Bosch. ‘Waarbij we ervoor moeten waken dat het een theoretisch verhaal wordt.’ Zelf heeft ze een heel lijstje van gegadigden die ze mee zou kunnen nemen. ‘Ik twijfel nog tussen iemand die al heel actief meedenkt over de vernieuwing van de democratie of iemand die tegen allerlei zaken aanloopt.’

++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++

Democratie1000
De D1000 is geïnspireerd op de G1000, zoals die in diverse plaatsen in Nederland en België heeft plaatsgevonden. David Van Reybrouck, auteur van Tegen verkiezingen en initiatiefnemer van de G1000 in België, is bij de D1000 aanwezig. Het doel van de D1000 is een goed gesprek over de lokale democratie, met als resultaat gezamenlijk ontwikkelde concrete ideeën voor versterking daarvan. Duizend mensen uit het gemeentelijk systeem én zijn omgeving komen op 1 juni – de dag vóór het VNG Jaarcongres – bij elkaar om de uitdagingen, kansen en vraagstukken rondom de lokale democratie te bespreken. De opzet van deze dag maakt dat de deelnemers samen de agenda maken en die ook samen gaan uitvoeren. Meer info en inschrijven:  www.democratie1000.nl.

Verschenen in VNG Magazine, 3 april 2015