Ambtenaren zullen hun rol op de achtergrond noodgedwongen steeds vaker verruilen voor een plek in de schijnwerpers. Niet iedereen voelt zich daar even gemakkelijk bij. Een van de trainingen die daarbij kan helpen is de Powershoot. In de gemeente Hollands Kroon hebben tientallen ambtenaren en bestuurders deze cursus – een combinatie van coaching en fotografie – al gevolgd. VNG Magazine woonde een groepsworkshop bij in Veldhoven.

Het is een druilerige maandagmiddag, maar van het sombere weer is in de raadzaal van Veldhoven weinig te merken. Dertien ambtenaren, afkomstig uit de hele organisatie, hebben zich verzameld om een Powershoot van Petra van Vliet bij te wonen. Ze zijn opgewonden, een beetje zenuwachtig zelfs. Straks gaan ze op de foto, maar niet voordat Van Vliet heeft uitgelegd waarom ze deze training geeft. Zelf was ze als klein kind een natuurtalent, zowel voor als achter de camera, begint ze: ‘Ik ben blij dat ik zoveel foto’s heb genomen, ook van mezelf. Die herinneringen zeggen heel veel over hoe ik ben opgegroeid en wie ik ben.’

Via wat omzwervingen werd Van Vliet professioneel fotograaf. ‘Toen kwam ik erachter dat het voor mensen die op de foto moeten net is alsof ze naar de tandarts gaan. Ik vond het niet fijn om zo te werken, mensen werden ongelukkig van iets waar ik als fotograaf zo blij van werd.’

Ze ging onderzoek doen naar de vraag waarom het zo lastig is om op de foto te gaan. Dat begint al als we heel klein zijn. Wie kent ze niet, ouders die tegen hun kind zeggen: ‘Lach eens naar de camera’? Van Vliet: ‘Wat we eigenlijk zeggen tegen kinderen is dat ze alleen maar leuk genoeg zijn om op de foto te gaan als ze lachen. Dat geeft – ook later – een enorme druk.’

De Veldhovense ambtenaren herkennen dit wel. Slechts twee van hen vinden het leuk om op de foto te gaan, de rest is er behoorlijk negatief over. De een vindt het ‘vre-se-lijk’, een ander zegt dat hij altijd een scheve mond heeft en nummer drie knijpt steevast haar ogen dicht. De meesten geven aan tien keer liever zelf de camera vast te houden dan gefotografeerd te worden. Van die acute stress als je op de foto moet, hebben veel mensen last, zegt Van Vliet. ‘Zodra er een camera op je gericht staat, weet je niet meer wat je doet, waar je je armen moet houden en hoe je moet kijken.’

Zelfbeeld
Gelukkig is daar iets aan te doen. Tenslotte is Van Vliet om die reden vandaag afgereisd naar Noord-Brabant. Nu ambtenaren een rol op de achtergrond steeds vaker moeten verruilen voor direct contact met burgers en instellingen, is het zaak dat ze zich goed kunnen presenteren.

De training die Van Vliet heeft bedacht, een combinatie van coaching en fotografie, kan daarbij helpen. ‘Als je ontspannen op de foto kunt gaan, voel je je relaxter in de omgang met anderen’, zegt ze. Een zelfverzekerde houding heeft ook te maken met je zelfbeeld. De Veldhovense ambtenaren krijgen hierover tips. Allereerst: zoek – als je niet leuk op de foto staat – nooit de schuld volledig bij jezelf. ‘Meer dan de helft kun je afschuiven op degene die de foto maakt. Die heeft namelijk geen idee, weet vaak niet hoe een camera werkt en hoe je met licht moet omgaan.’ Voor een groot deel heeft het echter te maken met hoe we onszelf zien, vervolgt Van Vliet. ‘Een foto is een totale uitvergroting van hoe we over onszelf denken. Maar dat is jouw mening, die meestal behoorlijk afwijkt van hoe anderen jou zien.’

Van Vliet wijst op een ‘praktisch dingetje’, namelijk dat je naar jezelf kijkt in spiegelbeeld en dat is niet wie je bent. Niemand heeft namelijk een symmetrisch gezicht. ‘Een scheve mond zie je op een foto van jezelf heel duidelijk, omdat je gezicht andersom staat dan je gewend bent. Zo zien anderen je echter altijd en hun valt het dus niet meer op.’ Het is vergelijkbaar met het horen van je eigen stem op een bandje. Daarvan schrik je zelf ook altijd omdat het zo anders klinkt dan dat je jezelf hoort.

Rimpels
Dan is het tijd voor het praktijkdeel van de workshop: de fotoshoot. Voordat de ambtenaren zich naar de lichte hal begeven, wil Van Vliet dat ze elkaar vertellen wat ze niet mooi vinden aan zichzelf. ‘Dat werkt enorm relativerend, omdat anderen vaak vinden dat het nergens op slaat.’

Een beetje onwennig storten de collega’s hun hart uit. ‘Als ik lach, trek ik mijn neus op en dan zie je allemaal rimpeltjes’, zegt de een. ‘Ik vind mijn neus te groot’, aldus een ander. ‘Mijn haar heeft rare pieken’ en ‘Ik heb een lijzige lach’. Een voor een mogen de ambtenaren nu op de foto. De anderen krijgen de opdracht complimentjes te geven. ‘Kijk goed naar je collega en ga op zoek naar de mooie dingen die je ziet.’

Ze gaan wat aarzelend van start, maar al snel regent het complimenten. Van ‘mooie ogen’ en ‘je bent lekker bruin’ tot ‘wat kleed je je altijd goed’ en ‘je hebt nog zo weinig rimpels’. De een reageert er voor de camera wat relaxter op dan de ander. Dat geeft niet, zegt Van Vliet. ‘Of je nu verlegen bent, blij of verbaasd, al die emoties komen op de foto en benadrukken wie je echt bent.’

Strategisch adviseur Pieternel van Dijk van de gemeente Veldhoven blikt na afloop tevreden terug op de workshop. ‘Ambtenaren maken steeds vaker deel uit van een netwerkorganisatie, waarbij we veel meer optreden als partner. We worden meer zichtbaar en benaderbaar, een training is dan welkom.’

++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++

Tips
Drie tips voor een goede foto:
1. Laat je niet te veel leiden door de persoon die de foto neemt.
2. Zoek een plek op waar je je ontspannen voelt; hang ergens tegenaan. Bang voor een onderkin? Leun vooruit, dan sta je automatisch met je kin naar voren.
3. Probeer door de lens heen te kijken; hoe dieper je in de camera kijkt, des te beter.

Marijke Raaijmakers (52), secretaresse bestuurssecretariaat
Vooraf: ‘Ik vind op de foto gaan vre-se-lijk! Sta er altijd met mijn mond open op.’
Na afloop: ‘Nog nooit heb ik zo fijn met een fotograaf gewerkt, het was echt superleuk. Bij de fotoshoot liepen de zweetdruppeltjes eerlijk gezegd wel over mijn rug, maar het resultaat is prachtig, vind ik. Ik kan deze ervaring in mijn werk heel goed gebruiken, voel me er echt een beetje zekerder door.’

Esther van Kruijsdijk (41), coördinator werk en inkomen
Vooraf: ‘Ik heb al zo vaak geprobeerd leuk op de foto te staan. Ik weet niet wat het is, maar het lukt gewoon niet.’
Na afloop: ‘Het horen van complimenten geeft je een positief en sterk gevoel, dat inzicht heeft deze training me wel gegeven. Als coördinator van het team werk en inkomen heb ik regelmatig contact met burgers die een klacht hebben over de gemeente of burgers die zich niet volgens de regels hebben gedragen. Dat zijn niet altijd positieve contacten, maar als je zo’n gesprek in een positieve sfeer begint, kan een deel van de boosheid of ontevredenheid al verdwijnen. Natuurlijk blijft de inhoud van zo’n gesprek serieus en met een boodschap, maar de start kan informeel zijn met een voor het betreffende gesprek gepaste positieve opmerking. Het breekt ook vaak het ijs. Het is wel zaak om daarna tot de kern van de boodschap te komen. We blijven uiteindelijk dienstverleners.’

Geert van Gorp (28), coördinator burgerzaken
Vooraf: ‘Ik mijd de camera liever, die is aan mij niet besteed.’
Na afloop: ‘Wat ik heb geleerd, is dat je gewoon jezelf moet blijven in alle omstandigheden, dan presteer je het best. Ik voel me nu (nog) zekerder om mensen te woord te staan, ik ben benieuwd of dit ook gaat lukken wanneer ik een groep mag toespreken. Voor mij is deze training heel nuttig geweest, omdat dit mijn houding heeft beïnvloed en de gedachtegang over jezelf en de mensen die voor je staan.’

Zie de pdf voor de foto’s van deze drie ambtenaren.

Een-op-een in Hollands Kroon
In de gemeente Hollands Kroon hebben tientallen ambtenaren en bestuurders inmiddels een Powershoot gevolgd; niet in groepsverband zoals in Veldhoven, maar een-op-een.

Coach Gerda Venema is door Petra van Vliet opgeleid om deze trainingen te geven. De camera is een middel bij het coachen van professionals, vertelt Venema. ‘Een sessie duurt zo’n anderhalf tot twee uur en vindt meestal buiten plaats. We wandelen, gaan het gesprek aan en ik maak foto’s. Na afloop ontvangen ze zo’n honderd foto’s, die ze rechtenvrij mogen gebruiken, voor hun profiel op sociale media bijvoorbeeld. Gedurende het gesprek laat ik de foto’s zien, zodat ze ervaren welke ontwikkeling ze doormaken.’

Strategisch organisatieadviseur van Hollands Kroon Corine Hansen geeft aan dat de gemeente het belangrijk vindt dat medewerkers zich naar buiten toe goed kunnen presenteren. ‘De manier waarop je jezelf neerzet wordt belangrijker, omdat we steeds meer naar burgers, bedrijven en instellingen toegaan.’

Alle ambtenaren in Hollands Kroon hebben een eigen opleidingsbudget dat ze mogen inzetten. Ze hebben daarbij keus uit meer dan tweehonderd trainingen. Naast de Powershoot gaat het bijvoorbeeld om strategisch adviseren of een cursus ‘smart met je smartphone’. Hansen: ‘Wij vinden dat ontwikkelen niet alleen competentie- of vakgericht hoeft te zijn. Het mag best een beetje persoonlijk, daar leren mensen vaak meer van.’

Verschenen in VNG Magazine, 11 september 2015