Zaltbommel moet op zoek naar een nieuwe burgemeester nu Albert van den Bosch is verkozen in de Tweede Kamerfractie voor de VVD. In totaal verruilen ten minste 21 lokale politici raad of college voor een zetel in de Tweede Kamer.

Voor de grootste partij, de VVD, gaat het om vier personen. Naast burgemeester Van den Bosch van Zaltbommel – die om belangenverstrengeling bij het campagne voeren te voorkomen vanaf 22 februari al vrijaf had genomen – betreft het Dilan Yesilgöz (raadslid Amsterdam), Martin Wörsdörfer (fractievoorzitter Den Haag) en Arne Weverling, die tot 1 februari wethouder in de gemeente Westland was. Voor Wörsdörfer, die op plek 28 stond, is het een droom die uitkomt, zo zei hij tegenover het AD. ‘Holy shit, ik heb een nieuwe baan!’ riep hij uit toen de eerste exitpolls bekend werden gemaakt en de VVD de grootste partij bleek te zijn.

D66 ziet vier lokale fractievoorzitters naar Den Haag vertrekken: Jan Paternotte (Amsterdam), Rob Jetten (Nijmegen), Jessica van Eijs (Eindhoven) en Rens Raemakers (Leudal), de Limburger die met 25 jaar het jongste lid van de nieuwe Tweede Kamer is. Bij de bekendmaking van zijn hoge plek op de lijst, afgelopen najaar, zei Paternotte tegen Het Parool: ‘Ik merk dat ik na elf jaar in de raad tegen dingen oploop die we in gemeenten willen doen, maar van Den Haag niet mogen.’ Hij doelde onder meer op het bed-bad-broodakkoord. Later zei hij daarover in dezelfde krant: ‘Dat is bedacht door Haagse bijgoochems in Het Torentje, het heeft niets te maken met de praktijk.’ De Haagse D66-wethouder Ingrid van Engelshoven legde vorige maand haar functie al neer en is deze week ook beëdigd als Tweede Kamerlid voor de sociaalliberalen.

Het CDA kent vier politici die lokaal voor landelijk verruilen: wethouder René Peters uit Oss, wethouder Harry van der Molen uit Leeuwarden , het Groningse raadslid Anne Kuik en – met voorkeursstemmen – wethouder Maurits von Martels uit Dalfsen. Op verkiezingsdag werd Van der Molen door een vrouw achter de balie van het stadskantoor herkend (‘U bent van de poster!’) ‘Het wethouder zijn, maakte minder indruk denk ik’, aldus Van der Molen op Twitter. Voor de PVV, met twintig zetels de tweede partij, gaat het Haagse raadslid Karen Gerbrands de Kamer in.

Voor GroenLinks nemen Nevin Özütok (dagelijks bestuur Amsterdam-Oost), Lisa Westerveld (raadslid Nijmegen) en Isabelle Diks (wethouder Leeuwarden) plaats in de Kamer. Diks stond op plek 19, maar via voorkeursstemmen is het haar toch gelukt een zetel te bemachtigen. Omdat Westerveld (plek 14) ook voldoende voorkeursstemmen had, gaat de zetel van Diks ten koste van die van wethouder Paul Smeulders uit Helmond. Twee dagen lang verkeerde hij in de veronderstelling dat zijn 13e plek op de lijst voldoende moest zijn. Tegenover Omroep Brabant gaf hij toe dat het hard aankwam. ‘Twee derde van de GroenLinks-kiezers is vrouw. Dus ik dacht: dit zou nog wel eens anders kunnen lopen’, zei Smeulders vorige week vrijdag. ‘En inderdaad, wat ik vreesde, is uitgekomen, met 250 stemmen verschil zelfs.’ Volgens Omroep Brabant was hij in al zijn enthousiasme al YouTube-filmpjes aan het kijken over de Tweede Kamer. ‘Het is zuur, maar zo werkt de democratie.’

Ook voor wethouder Laura Bromet (Waterland) is de enorme winst van GroenLinks net niet genoeg. De nummer 15 op de lijst waande zich op de uitslagenavond op basis van de exitpolls – waarbij GroenLinks op 16 zetels stond – urenlang aspirant-Tweede Kamerlid. Om twee uur ’s nachts twitterde ze: ‘Ik ga naar bed met een Kamerzetel, maar of die er morgen nog is…’ Tegenover het Noordhollands Dagblad zei ze de dag erna teleurgesteld te zijn, ‘maar mijn wereld stort niet in. Ik ben op dit moment weer vol goede moed op weg naar het gemeentehuis’.

Van de veertien SP-Kamerleden zijn er vier direct afkomstig uit de gemeenteraad: Lilian Marijnissen (Oss), Peter Kwint (Amsterdam), Bart van Kent (Den Haag) en Frank Futselaar (Zwolle). NRC Handelsblad vroeg Van Kent daags voor de verkiezingen waar hij het meest tegenop zou zien. ‘Het Haagse gedoe’, antwoordde hij. ‘Het gaat erom dat je problemen oplost, niet het spelletje eromheen. Van dat kinderachtige gedoe zoals wie het eerst een debat aanvraagt.’ Misschien kan zijn kersverse fractiegenoot Kwint hem een beetje wegwijs maken. De Amsterdammer kent de Haagse mores al, omdat hij beleidsmedewerker en persvoorlichter is geweest van de SP-Tweede Kamerfractie.

De Groningse wethouder Joost van Keulen (VVD) moet nog even wachten of hij de noordelijke stad kan verruilen voor een zetel in de Tweede Kamer. Hij staat op plek 36 en zal doorschuiven als bijvoorbeeld Halbe Zijlstra en Jeanine Hennis plaatsnemen in het nieuwe kabinet. Hetzelfde geldt voor Antoinette Laan (37), de huidige fractievoorzitter van de VVD in Rotterdam. Zo zijn er nog wel meer lokale bestuurders die de kabinetsformatie met extra belangstelling zullen volgen. Voor D66 maken het Utrechtse raadslid Matthijs Sienot (21) en wethouder Marijke van Beukering (24) uit IJsselstein nog kans op een Kamerzetel. Net als Hilde Palland-Mulder (21), de huidige fractievoorzitter van het CDA in Kampen.

VVD-Kamerlid Sjoerd Potters kiest een omgekeerde route. Hij stond wel op een verkiesbare plek (31), maar verlaat Den Haag desondanks. Volgende maand wordt hij geïnstalleerd als burgemeester van De Bilt.

Verschenen in VNG Magazine, 24 maart 2017