Als eerste van alle overheidssectoren hebben de gemeenten een genormaliseerde cao-tekst gereed. Voorzitter Roel Cazemier van het College voor Arbeidszaken voerde namens de VNG het overleg met de bonden. ‘Er zijn spannende momenten geweest.’ 

Op 1 januari 2020 wordt de Wet normalisering rechtspositie ambtenaren (Wnra) van kracht en raken ambtenaren hun speciale rechtspositie kwijt. Vanaf dat moment geldt niet langer de CAR-UWO – die is gebaseerd op de Ambtenarenwet – maar een op het Burgerlijk Wetboek gebaseerde cao. Werkgevers en werknemers hebben een jaar lang intensief overleg gevoerd over de genormaliseerde Cao Gemeenten. ‘Het was soms behoorlijk ingewikkeld’, aldus Cazemier, burgemeester van Krimpenerwaard en namens de gemeenten bij het overleg betrokken. ‘De Wnra bepaalt dat er op 1 januari 2020 een afspraak moet liggen, anders zouden er op dat moment 355 cao’s zijn. Dat wilden we voorkomen.’

Lokaal overleg

Een van de heikele punten waarover een compromis is bereikt, is de medezeggenschap. Op dit moment verplicht de Ambtenarenwet overheidswerkgevers met de bonden te overleggen over alle zaken die het personeel aangaan. In de nieuwe cao staat niet de verplichting om een commissie voor georganiseerd overleg in te stellen, maar moet in een beperkt aantal gevallen wel overeenstemming met de vakbonden worden bereikt. ‘Lokaal overleg is straks verplicht bij een aantal specifiek in de cao genoemde arbeidsvoorwaarden, zoals de reiskostenvergoeding en het individueel keuzebudget’, legt Cazemier uit. ‘De werkgever is ook verplicht overeenstemming te bereiken met de bonden over een sociaal plan of een sociaal statuut.’
Andere onderwerpen hoeven niet met de vakbonden besproken te worden. ‘De werkgever mag zelf bepalen wie bij het lokaal overleg aan tafel zit’, vervolgt Cazemier. ‘Dat mag een bestuurder zijn, maar ook iemand van de directie.’ 

Geschillenregeling

Op grond van de Algemene wet bestuursrecht kan een ambtenaar tegen elk besluit dat zijn belangen raakt bezwaar maken. Als straks de Wnra van kracht is, kan dat niet meer. ‘Er is dan sprake van een privaatrechtelijke arbeidsverhouding en kun je alleen nog via de rechter je gelijk halen’, zegt Cazemier. ‘De bonden maakten zich daar zorgen over, maar wij als werkgever ook. Gemeenten hebben er geen enkel belang bij als er veel juridische procedures gevoerd gaan worden.’
In de nieuwe cao is opgenomen dat geschillen zo veel mogelijk in de ‘prejudiciële fase’ opgelost dienen te worden. Cazemier: ‘Bij conflicten moeten de partijen eerst met elkaar in gesprek. Zoek elkaar in alle redelijkheid op en probeer het op te lossen.’ Werkgevers hebben daarnaast de mogelijkheid geschillenregelingen in te stellen. Voor een aantal onderwerpen is dit zelfs verplicht, bijvoorbeeld voor functiewaardering.

Ontslag

Inhoudelijk worden de arbeidsvoorwaarden met de komst van de Wnra niet anders. Dat betekent dat de boven- en nawettelijke ww niet vervallen. Er verandert echter wel iets in de ontslagbescherming van ambtenaren. De werkgever moet straks in geval van ontslag een transitievergoeding betalen.
‘Wij vragen ons af of dit verstandig is’, aldus Cazemier. ‘We hebben al een goede ontslagregeling, de zogeheten van-werk-naar-werkafspraak, moet daar nog zo’n transitievergoeding bovenop?’ Van de werkgevers hoeft dit niet, dus is met de bonden afgesproken hierover nog in overleg te treden. Een gezamenlijke werkgroep brengt uiterlijk 1 maart 2019 verslag uit.

Werkgeversbijdrage

Een andere werkgroep buigt zich nog over de werkgeversbijdrage. Dit is een punt waar de bonden aan hechten. Zij willen vanaf 1 januari 2020 een werkgeversbijdrage ontvangen voor elke werknemer. Het idee hierachter is dat de werkgever de vakbonden compenseert voor de inzet van de bonden voor werknemers die geen vakbondslid zijn. Het gaat om zo’n 0,05 procent van de loonsom. De gesprekken hierover moeten uiterlijk 1 maart 2019 tot een voor beide partijen bevredigende oplossing hebben geleid.

Tijdelijke ontslagcommissie

Een laatste punt waarover werkgevers en werknemers het eens zijn geworden, is het instellen van een tijdelijke ontslagcommissie. Deze is vooral bedoeld voor ambtenaren die voor 1 januari 2020 boventallig worden verklaard en pas na die datum daadwerkelijk ontslagen worden. ‘Dan vallen ze ineens onder het privaatrecht, terwijl bij de beslissing over het ontslag nog de oude regels golden’, zegt Cazemier. ‘Dat is zo complex, daar zit niemand op te wachten.’
De tijdelijke commissie toetst het ontslag van medewerkers aan het sociaal plan op basis waarvan zij voor 1 januari 2020 boventallig werden. Gemeenten mogen overigens blijven werken met een ontslagcommissie, omdat deze meer maatwerk biedt dan het UWV. Het instellen van een tijdelijke commissie fungeert daarom ook als proef om ervaring mee op te doen.

Een jaar de tijd

Gemeenten zijn de eerste overheidssector met een genormaliseerde cao. ‘Daar ben ik trots op’, zegt Cazemier. Waarom is het zo belangrijk dat de tekst er nu al is, het duurt immers nog ruim een jaar voordat de Wnra in werking treedt? ‘P&O’ers staan erom te springen’, weet hij. ‘150.000 ambtenaren krijgen straks een andere rechtspositie. Nu hebben gemeenten een jaar lang de tijd om hun eigen regelingen erop aan te passen. Het is goed dat iedereen begin 2019 duidelijkheid heeft.’

Verschenen in VNG Magazine, 23 november 2018